برنامه ریزی درسی

برنامه ریزی درسی
از کجا شروع کنم؟
- چگونه برنامه ریزی کنم؟
- از کجا باید شروع کنم؟
- چقدر وقت دارم؟
- .....
این روزها افکار خیلی ها درگیر چگونگی طراحی برنامه ریزی درسی شده است ؛ اما دوستان خوبم! نوشتن یک برنامه درسی منسجم و خوب، آن قدرها هم که تصور می کنید،سخت نیست؛فقط کمی دقت میخواهد؛
- برنامه ریزی درسی چیست ؟
- چرا برای مطالعه به برنامه ریزی نیازمندیم؟
- یک برنامه ریزی خوب چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟
- چگونه می توانیم یک برنامه ریزی خوب را طراحی کنیم؟
وقتی ما در زندگی هدفی داریم و می خواهیم برای رسیدن به آن هدف،کاری انجام دهیم،ناگزیریم که مسیری را طی کنیم 0

انتخاب مسیر ورسیدن به هدف مورد نظر ما ،بسیار با اهمیت است؛چرا که هم می توانیم مسیر پر پیچ خم وانحرافی را انتخاب کنیم و هم بهترین مسیر را؛واین بستگی به میزان علاقه ما به آن هدف و خواسته مان دارد0
اگر هدف ما کمرنگ باشد،شدت و ضعف مسیر برای ما کم اهمیت است و انگیزه ای برای رسیدن ما را مشتاق نمی کند؛اما اگر هدف ما بسیار ارزشمند باشد،راه دوم را انتخاب می کنیم و برای رسیدن به آن از هیچ تلاش وکوششی دست بر نمی داریم و میدانیم که برای رسیدن به آن،سختی هایی رانیز باید متحمل شویم ؛بنابراین، شور وشوق رسیدن به هدف، انگیزه تلاش کردن را در ما زیاد می کند 0
انتخاب مسیر ،همان برنامه ریزی درست ومطلوب است؛یعنی اگر ما هدف مشخص و معینی داشته باشیم و آن هدف برای ما بسیار ارزشمند باشد،شور وشوق رسیدن به آن ،این انگیزه را در ما ایجاد می کند که چگونه برای پیمودن به بهترین نحو برنامه ریزی کنیم تا بهترین نتیجه را در راه رسیدن به هدفمان بگیریم؛بنابراین،«برنامه ریزیتنظیم راههای هدفمندبرای رسیدن به هدف است0»
بدون هدف، برنامه ررزی معنایی ندارد ؛همانگونه که بدون انگیزه،هدف نیز معنایی ندارد؛پس برای رسیدن به هدف ،ابتدا باید اهداف جزئی تر را طی کرد؛مثل پلکان یک پله که برای رسیدن به آخرین پله باید ابتدا از اولین پله شروع کرد 0
«طبق تحقیقات انجام شده ،یکی از ویژگی های بارز انسان ،قدرت تفکر واندیشه است0انسان در طول زندگی خود ،هرگز از تفکر و اندیشه جدا نبوده است وبا تفکر صحیح توانسته است به حل مسائل ومشکلات خود بپردازد و به رشد و تعالی نائل آید»؛بنابراین، در طراحی برنامه درسی می تواند با استفاده ازتفکر صحیح ،مسیر رسیدن به هدف خود را اانتخاب کند0در برنامه ریزی درسی می تواند به ردو صورت عمل کرد؛یا طراحی واستفاده از برنامه ای که هدفمند ،سازمان یافته ودقیق است که به شیوه منظم قابل اجراست و بر اساس زمانهای مشخص تنظیم واجرامی شود ،ویا براساس ذهنیت افراد شکل می گیرد و فرد با توجه به توانایی اش ،بدون در نظر گرفتن زمان مشخص شروع به مطالعه می کند و بر اساس نیاز خود ،به کارهای تفریحی و استراحت می پردازد ؛در هر صورت این به خود شما بستگی دارد هر شیوه ای را که با روحیه شما سازگار است ،برگزیده تا با اجرای آن ،بهترین وبیشترین نتیجه را به دست آورید و به هدف خود دست یابید 0در اینجا هدف ما اجرای نوع اول است0
آنچه در طراحی برنامه ریزی درسی مؤثر است:
نکاتی که در طراحی برنامه درسی خوب موثر است ، به شرح زیر است:
بررسی کتابهای درسی:
در انتخاب محتوای کتابهای درسی باید درباره مطالبی که در برنامه گنجانده می شود،تصمیم بگیرید. ابتدا همه کتابهایی را که باید مطالعه شود ، گردآوری کنید و درباره حجم انها ، سخت و آسان بودن آنها و مدت زمانی که به هر فصل و بخش اختصاص می یابد ، نظر دهید و تعیین کنید که به هر کدام در طول روز ، هفته و ماه، می بایست چه مدت زمانی برای مطالعه اختصاص داده شود . توجه داشته باشید که در تنظیم وقت نباید فقط به کتابهایی که علاقه مندید، اهمیت دهید ؛ در این گونه موارد ، منطقی فکر کنید و برای کتابهایی که محتوای آنها سخت تر است،زمان بیشتری را برای مطالعه در نظر بگیرید .
از کجا شروع کنیم:
برای جلوگیری از سردرگمی باید بدانیم که از کجا باید شروع کنیم ؛ یعنی وقتی کتابهای مورد نظر خود را سبک و سنگین کردیم و مدت زمان لازم را برای مطالعه را به آنان اختصاص دادیم،می بایست تعیین کنیم که ابتدا از چه کتابهایی شروع کنیم. بعضی از افراد از کتابهای سخت شروع می کنند تا به کتابهای آسان برسند. بعضی دیگر از کتابهای آسان به مشکل شروع می کنند و بعضی دیگر ترجبح میدهند که کتابهای آسان و مشکل را با هم بخوانند؛ در هر صورت ، اینکه یک کتاب را تا آخر می خوانید و بعد سراغ کتاب دیکری می روید و یا برنامه روزانه شما متنوع است و فصلهای از چند کتاب را برای مطالعه روزانه خود انتخاب می کنید، یک مسئله شخصی است و بستگی به عادت مطالعه شما دارد. آنچه در اینجا اهمیت دارد ، این است که سعی کنید درسهای مشکل را به ساعتهایی که احساس می کنید بهتر می توانید بخوانید و بازدهی بیشتری دارید، اختصاص دهید و درسهای آسانتر را به روزهای دیگر موکول کنید؛ همچنین ترتیب کتابهایی که برای مطالعه انتخاب می کنید، می بایست به گونه ای باشد که در حین مطالعه و یادآوری مطالب در انها تداخل ایجاد نشود.
جایگاه هر درس را مشخص کنید و تعیین کنید که ابتدا چه تکالیفی را انجام دهید، بهتر است و چه تکالیفی را با تاخیر انجام دهید، برایتان مشکلی پیش نمی آید.
انعطاف پذیری
برنامه درسی را طوری طراحی کنید که امکان تغییر در آن باشد تا هنگام اجرای آن اگر احساس کردید که برنامه خیلی راحت و آسان و یا خیلی سخت و فشرده است، بتوانید نواقص آنرا برطرف کنید و با نظارت و بازنگری به ساماندهی مجدد آن بپردازید؛ چرا که انرژی شما در برنامه ریزی سخت و فشرده بزودی هدر می رود و توان ادامه برنامه را نخواهید داشت و در برنامه ریزی راحت و آسان، مدت زمانی را که باید به مطالعه می پرداختید، هدر می دهید و در واقع حداکثر استفاده را از حداقل زمان نمی کنید و ممکن است که برای ادامه مطالعه، وقت کم بیاورید؛ بنابراین ، برنامه را به گونه ای طراحی کنید که امکان تغیرات لازم در آن امکان پذیر باشد.
پشتکار و سختکوشی
پشتکار و سختکوشی در اجرای برنامه درسی؛ نشان دهنده انگیزه قوی شما برای رسیدن به هدف است؛ اما برای اینکه همیشه در طول اجرای برنامه مصمم باشید، باید قبل از اجرای آن خود را ملزم کنید تا بر اساس برنامه عمل کنید و در صورت عدم تعهد، خود را مجبور به جبران ان کنید؛ یعنی در ساعتهایی که برای کارهای غیر قابل پیش بینی در نظر گرفته بودید، تخطی خود را از برنامه جبران کنید.
برنامه های غیر درسی
در یک برنامه درسی خوب باید به امور غیر درسی نیز توجه داشته باشید ؛ یعنی مدت زمان کوتاهی را نیز به کارهای غیر درسی اختصاص دهید؛ مثل مطالعات غیر درسی، پیاده روی، ورزش و هر چیز دیگری که مورد علاقه تان است . توجه داشته باشید که با افراط در اجرای برنامه های غیر درسی، در مسیرهای انحرافی قرار نگیرید و از هدف اصلی و برنامه اصلی خود دور نشوید.
لازم است مدت زمانی که به برنامه های غیر درسی اختصاص میدهید ،خیلی طولانی نباشد؛مثلا اگر قبلا دو ساعت ورزش انجام می دادید ،اکنون زمان کمتری را به آن اختصاص دهید0
استفاده از مؤسسات وکلاس های آموزشی:
استفاده از مؤسسات و کلاسهای آموزشیرا در برنامه های درسی ،به اجبار توصیه نمی کنیم ؛اما اگر احساس می کنید که نیاز به کلاس تقویتی دارید و تصمیم گرفته اید که به کلاس های آموزشی بروید ،خوب تحقیق کنید که آن مؤسسات حتما معتبر وقابل اع تماد باشند ؛همچنین برای رفع اشکالات درسی می توانید به صورت گروهی با همکلاسی ها ودوستانتان مشکلات درسی تان را مطرح و برطرف کنید ویا با شرکت در کلاسهای غیر تقویتی که در خود مدارس برگزار می شود ،نیز می توانید کمک زیادی در رفع اشکالات درسی تان بکنید 0
آزمون استفاده از تست وآزمونهای معتبر:
استفاده از تست وآزمونهای معتبر را در برنامه های خود بگنجانید ،چرا که به کار گیری آن در پایان یادگیری هر مطلب بسیار مفید است0سعی کنید که بعد از پایان هربخش ویا هر درس ،با استفاده از سؤال های چهار جوابی وآزمونهای آزمایشی بلافاصله توانایی یادآوری مطالبی را که یاد گرفته اید،ارزیابی کنید؛چون فراموشی معمولا بعد از گذشت 24ساعت بیشتر است0در موقع تست زدن درس جدید ،به عقب برگردید و دوباره تست های دروس گذشته را بزنید تا مروری بر آنچه فرا گرفته اید داشته باشید0
تنظیم ساعات مطالعه :
سوال هایی که این روز ها بیشتر از ما پرسیده می شود، این است که برای برنامه ریزی در شبانه روز چند ساعت درس بخوانیم بهتر است0 پاسخ واضح و روشنی به این سؤال نمی توان داد ؛چرا که توانایی مطالعه افراد با یکدیگر متفاوت است0بعضی از افراد ظرفیت مطالعه شان زیاد است وبا وجود این که ساعت های طولانی را به مطالعه اختصاص می دهند،کمتر احساس خستگی می کنند ؛اما بعضی دیگر از افراد نمی توانند در طی شبانه روز زیاد مطالعه کنندو در مطالعه طولانی مدت، بیشتر احساس خستگی می کنند 0تشخیص میزان ساعت مطالعه هر فرد به خود فرد بستگی دارد و خود او باید تشخیص دهد که چقدر باید بخواند ،استراحت کند و یا به کارهای دیگرش بپردازد 0
در واقع با توجه به شناختی که هر شخص از خود دارد ،میتواند بهترین برنامه رابرای خود تدوین کند0تنها توصیه ای که می توانیم در این مورد به شما داشته باشیم ،این است که در شروع مطالعه و در ماه های اول ،بهتر است زمان بیشتری را به مطالعه اختصاص دهید تا در ماه های آخر و ایام تعطیل عید نوروز ،فشار کمتری به شما وارد شود و فرصت کافی برای مرور مطالب درسی داشته باشید 0
محققان معتقد ند که افراد موفق آنهایی نیستند که فقط سر کلاس حاضر می شوند ،به درس گوش می دهند ،یادداشت برمی دارند ،و منتظر می مانند تا معلم ،تاریخ امتحان را اعلام کند ؛بلکه افراد موفق کسانی هستند که زمان مورد نیاز برای انجام تکالیف درسی را پیش بینی می کنند ،درباره تکالیفی که باید انجام دهند ،اطلاعات لازم را به دست می اورند،در مواقع ضروری به صورت گروهی کار می کنند وهر کاری را که باعث نظم بیشتر در انجام امورشان می شود ،انجام می دهند و به طور کلی افراد موفق ،افرادی فعال هستند؛نه منفعل0
برنامه ریزی بلند مدت وکوتاه مدت:
رعایت نکاتی که در طراحی یک برنامه درسی توضیح دادیم ،اساس تشکیل یک برنامه درسی خوب است0با رعایت این نکات در برنامه روزانه ،این نظم فکری در شما ایجاد می شود که بدانید وقتی صبح از خواب بیدار می شوید ابتدا باید به چه کاری بپردازید و به طور خودکار ،بدون هیچ گونه دغدغه ای ،وارد عمل می شوید 0
یکی دو هفته بعد از اجرای برنامه ،نتیجه حاصل از آن را بررسی کنید تا بدانید که آیا در اجرای برنامه موفق بوده اید یا خیر و آیا به نقاط ضعف و قدرت خود پی برده اید و بدانید که آیا از اجرای برنامه راضی هستید یا نه. در صورت عدم رضایت ، در برنامه خود تجدید نظر کنید و در صورت رضایتمندی می توانید بر همین اساس برای بقیه روزهای هفته برنامه ریزی کنید و با اجری برنامه روزانه و هفتگی می توانید برای یک ماه و ماههای بعد نیز برنامه ریزی کنید و بدین ترتیب ، برنامه کوتاه مدت و بلند مدت شما شکل می گیرد .
موانع اجرای برنامه درسی :
موانع زیادی در اجرای صحیح برنامه درسی شما تاثیر گذار است که برخی از انها به شرح زیر است:
- عدم تسلط بر موضوع های درسی.
- عدم شناخت نقاط ضعف و قوت خود و تلاش برای برطرف کردن انها .
- عدم اغتماد به نفس و تصورات منفی از توانایی خود .
- ضعیف و کمرنگ شدن هدف و انگیزه .
- خیالبافی ، سستی و ......
توجه داشته باشید که برای به دست آوردن خواسته های خود ، باید کمی بیشتر تلاش کنید و برای مدتی متقبل سختی و زحمت شوید . همه آمدهای موفق ، با تلاش سختی موفقیت رسیدند . امیدواریم که شما هم از این دسته آدمهای موفق باشید . آرزوی موفقیت و پیروزی همه شما را از خداوند منان خواستاریم .
«خداوند یار و یاورتان باشد.»

فرا شناخت

فرا شناخت
الگوی تدریس مبتنی بر نظریه فرا شناخت Metacognition مقدمه: فرا شناخت عبارت است از آگاهی فرد بر نظام شناختی خود و کنترل و هدایت آن . در ادبیات روان شناسی، شناخت را معمولا˝ مترادف با تفکر می آورند. بنابراین، فراشناخت را می توان آگاهی بر جریان تفکر و کنترل و هدایت آن هم تعریف کرد. جریان شناخت در نظریه روان شناسی شناخت انسان را عبارت می دانند از: دریافت، پردازش، نگهداری و انتقال اطلاعات، فراشناخت فعالیتی است که کنش های مربوط به چهار عنصر یادشده را در برمی گیرد و بر آنها نظارت دارد. معلمان در مدارس باید ابتدا دانش آموزان را به روش دریافت، پردازش و نگهداری و انتقال درست اطلاعات فراخوانند و سپس آنها را ترغیب کنند تا جریان فعالیت های ذهنی را که انجام می دهند، مورد بازنگری و اصلاح قرار دهند. هدف: هدف اساسی نظریه فرا شناخت کمک به دانش آموز برای اندیشیدن و پرورش مهارت فکر کردن است. هدف دیگر آموزش فراشناخت، پرورش مهارت های انتقال یادگرفته ها در موقعیت های متعدد است. راهبردهای فرا شناخت دارای اهمیت فوق العاده است، و در آموزش دروس متعدد از آنان بهره گرفته می شود. راهبردهای فرا شناختی، نیازهای یادگیری فراگیران را برطرف می سازد. راهبردها آن دسته از فعالیت های ذهنی و عملی هستند که راه رسیدن به هدف ها را هموار می سازند.
موضوع: میکروب ها (آغازیان ساده) هدف کلی: آشنایی با طبقه بندی جانداران ذره بینی، صفات عمومی و ساختمانی آنها و اثراتی که در زندگی ما دارد.
مراحل اجرای الگو مرحله نخست: آماده سازی در مرحله آماه سازی معلم تلاش می کند تا دانش آموزان را ترغیب کنند 3 دسته فعالیت را انجام دهند .
- تصمیم گیری درباره هدف - پیش بینی روش حل مسئله و انتخاب راهبرد
 - بررسی دانش پیشین مورد نیاز با استفاده از تصویر توجیهی برای به دست آوردن تعریف میکروب و در صورت وجود میکروسکوپ مشاهده باکتری ها و میکروب ها و مطالعه کتاب و مشاهده تصاویر کتاب و مقایسه آنها با باکتری ها و میکروب ها درزیر میکروسکوپ.
مرحله دوم: نظم دهی مرحله بروز دادن فعالیت های ذهنی ارزشیابی از خود، هم از نظر فعالیت های فکری و هم از نظر فعالیت علمی است، فعالیت های فکری مربوط به یافتن راه حل ها و گزینش شیوه کار و شکل دادن نگرش خاص به موضوع و بررسی پیش نیازها است . تهیه نقاشی و کلاژ برای نشان دادن نوع باکتری و از طریق آن نوع بیماری و انجام آزمایش کشف میکروب، مقایسه باکتری ها و میکروب ها و در جستجوی تعاریف برای میکروب ها و ویروس ها .
مرحله سوم: ارزشیابی معلم دانش آموزان را وادار می کند تا درباره ی یادگرفته های خود قضاوت کنند و از آنان خواسته می شود عملکرد خود را ارزشیابی کنند.
 دانش آموزان: برای فعالیت های مفید و مضر باکتری ها چند مثال می آورند :
 - تفاوت ساختمان باکتری و ویروس را شرح می دهند و خصوصیات هر یک را از نظر ساختار و فعالیت حیاتی شرح می دهند.
 - آزمایشی برای کشف میکروب ها طراحی می کنند.
 - طرز تولید مثل باکتری ها و ویروس ها را با رسم شکل نشان می دهند. - نمونه هایی از آغازیان را جمع آوری و مشاهده می کنند. روش پرسش و پاسخ هدف: در کلاس درس، یکی دیگر از روش هایی که به کارگیری آن دانش آموزان را به سمت یادگیری فعال سوق می دهد، روش «پرسش و پاسخ» است. در یک کلاس فعال و خوب علوم، هم دانش آموزان و هم معلم سؤال کننده و پاسخ دهنده هستند. اما نکته ی اساسی چگونه پرسیدن و چگونه پاسخ دادن است. پرسش های ما، در واقع بازتاب میل درونی ما نسبت به فهمیدن و دانستن است. اصولا˝ منشأ تولید علم و دانش بشر را می توان همین کنجکاوی و میل درونی دانست. اهمیت روش پرسش و پاسخ در آموزش علوم به حدی است که آن را یکی از روش های مهم آموزش علوم می دانند. این روش، به روش سقراطی معروف شده است و ریشه ی تاریخی نیز دارد. در روش سقراطی، مربی با طرح پرسش های هدفدار، یادگیرنده را به سمت فهم مطالب مورد نظر هدایت می کند. نکات اجرایی: به دلیل اهمیت این روش و برای ترویج به کارگیری آن در کلاس علوم، ما باید درباره ی چگونگی پرسش و پاسخ اطلاعات کافی داشته باشیم. اصولا˝ پرسش ها به چند دسته تقسیم می شوند: الف- پرسش های تمرکزدهنده: این گونه پرسش ها توجه دانش آموزان را به موضوع فعالیت جلب می کنند؛ مثلا"، وقتی معلم از دانش آموزان می خواهد که مشاهده کنند و پاسخ دهند که چه می بینند، چه می شنوند و چه لمس می کنند یا این که دو چیز را مقایسه کنند، طرح این پرسش ها سبب می شود که دانش آموزان فعالیت ها را دقیق تر و هدفدار انجام دهند. ب- پرسش های مربوط به شمارش و اندازه گیری: پرسش هایی هستند که باعث دقیق تر شدن انجام فعالیت می شوند؛ پرسش هایی مانند: چه مدت، چندتا، چه مقدار، چه اندازه و غیره. چنین پرسش هایی باعث کمی تر شدن فعالیت ها می شوند. یکی از هدف های ما این است که بچه ها مشاهدات کیفی خود را به مشاهدات کمی تبدیل کنند. پ- پرسش های مقایسه ای: این پرسش ها دانش آموزان را به سمت مقایسه ی دو کمیت، دو چیز یا دو پدیده سوق می دهند و آنان را به مشاهده گر دقیق تبدیل می کنند. ت- پرسش های فعالیت پذیر: این پرسش ها دانش آموزان را به انجام دادن فعالیت دعوت می کنند .آنان برای پاسخ دادن به این پرسش ها مجبور به انجام دادن فعالیتی هستند؛ مثلا˝، وقتی می پرسیم: «اگر یخ را حرارت دهیم، حجم آن چه تغییری می کند؟» دانش آموز برای پاسخ دادن به این پرسش باید فعالیت مورد نظر را انجام دهد. بهنرین نوع پرسش ها، پرسش های «فعالیت طلب» هستند؛ یعنی، پرسش هایی که دانش آموز را به انجام دادن فعالیتی برای پاسخ گویی و در نتیجه، یادگیری فعال وا می دارند. با وجود این که پرسش های عمومی به طور کلی می توانند به ایجاد و تقویت یک یا چند مهارت در دانش آموز بینجامد اما برای نیل به هر یک از مهارت ها نیز می توان پرسش های اختصاصی مطرح کرد که پاسخ گویی به هر کدام از آنها، دانش آموزان را به طور ویژه به یکی از مهارت ها می رساند. پرسش ها را می توان به دو گروه «هم گرا» و «واگرا» نیز طبقه بندی کرد. پرسش های هم گرا: پرسش هایی هستند که پاسخ مشخص و ثابتی دارند و پاسخ آنها به شرایط مختلف و نظر پاسخ دهنده بستگی ندارد. پرسش های واگرا: پرسش هایی هستند که از منظرهای متفاوت می توانند پاسخ های مختلفی داشته باشند و پاسخ آنها گاهی وابسته به زاویه ی دید پاسخ دهنده است. در مقابل هنر خوب پرسیدن، هنر خوب پاسخ دادن نیز وجود دارد. هر سؤال دانش آموز در واقع آمادگی او را برای یادگیری نشان می دهد. این محرک یادگیری نقطه ی عطف کار معلم است و معلم باید این فرصت را غنیمت بشمرد. هنگام مواجه شدن با پرسش دانش آموز، راه های متفاوتی برای پاسخ دادن وجود دارد؛ بعضی از معلمان پاسخ سؤال را مستقیم و به طور کامل در اختیار دانش آموز می گذارند. بعضی دیگر، پرسش را به خود دانش آموز برمی گردانند و بعضی نیز برای یافتن ، کتاب ها، مجله ها و منابع دیگری را به دانش آموزان معرفی می کنند. گاهی هم می توان پرسش دانش آموز را به سمت یک فعالیت مناسب هدایت کرد. گاهی عکس العمل معلم نسبت به سؤالات مطرح شده، در دانش آموزان بسیار مؤثر است؛ مثلا˝، اظهار تعجب، شگفتی و علاقه ی معلم باعث جلب توجه بقیه ی دانش آموزان به سؤال می شود. پس هنگام پاسخ دادن به سؤالات دانش آموزان، اصل این است که معلم از دادن پاسخ صحیح بپرهیزد؛ یعنی آنها را در مسیر یادگیری فعال قرار دهند. معلم هنرمند، معلمی است که پرسش های دانش آموزان را به یک سلسله فعالیت های یادگیری تبدیل کند تا دانش آموزان با انجام دادن، این فعالیت ها، به پاسخ پرسش خود برسند. معلم باید بتواند، در بسیاری از موارد با شهامت کلمه ی «نه» را به زبان آورد. «نه» گفتن معلم به دانش آموزان یاد می دهد که او دانای کل نیست. بهترین روش پاسخ گویی به پرسش ها این است که معلم به دانش آموزان بگوید: «بچه ها، بیایید با هم یاد بگیریم». این کار ترس ندانستن را از دانش آموزان می گیرد و در ضمن، باعث ایجاد رابطه ی عاطفی بین معلم و آنها می شود. الگوی بارش مغزی مقدمه: نظام آموزشی در جهت تقویت زمینه های بالقوه ی خلاقیت، نقش مهمی ایفا می کند. یک از مسیرهای ساخت این زمینه، به کارگیری روش های تدریس خلاقیت زاست. یکی از روش های تقویت روحیه ی خلاق در فراگیرندگان، بارش فکری یا مغزی است. هدف: هدف آموزش از طریق بارش فکری، افزایش توانایی حل مسئله در افراد و ایجاد عقاید و اندیشه های آفریننده در دانش آموزان است. دانش آموزانی که دوره های مربوط به حل مسائل به روش بارش فکری را می گذرانند، از کسانی که این دوره را نمی گذرانند، در آزمون های آفرینندگی نمره های بیش تری می گیرند. مراحل اجرای الگو مرحله ی  اول -  خلاقیت و تولید اندیشه- فعالیت افراد گروه در جلسه ی بارش مغزی، با هدایت و راهنمایی مقدماتی مسئول جلسه شروع می شود.
مسئول جلسه ابتدا به بیان و تفهیم موضوع جلسه می پردازد و قوانین جلسه را متذکر می گردد: قوانین روش بارش فکری 1- انتقاد ممنوع است و هرگونه اعتراض یا انتقاد روند فعالیت را کند می کند و در جریان بارش فکری، افراد اندیشه های غلط یا درست خود را می توانند ارائه دهند. 2- قضاوت و ارزشیابی در مورد اندیشه و فکر اعضا ممنوع است. 3-  کمیت اندیشه ها و نظریات مطلوب است و هر چه نظریات و اندیشه های تولید شده بیشتر باشد، احتمال وجود اندیشه های خلاق افزایش می یابد. بنابراین تعداد طرح ها نباید کم باشد. 4- حضور افراد داوطلبانه و اختیاری است و در جریان جلسه اگر عضوی نخواهد بعضی نظریات را اعلام کند، اجباری ندارد. 5- مشابه سازی نظریات، ترکیب و تغییر دادن، اندیشه ی دیگران آزاد است. 6- به نظریات غیر منطقی و دور از ذهن و غیر معقول باید توجه شود زیرا می توانند بدیع و تازه باشند. پس از بیان قوانین جلسه ی بارش مغزی و ارائه ی نظریات به صورت چرخشی و نوبتی شروع می شود و منشی جلسه باید نظریات و آرای بیان شده را در حین اجرای جلسه ثبت کند. در حقیقت، فعال ترین بخش این روش، اجرا و کنترل همین جلسه ی خلاقیت است که شخص، اندیشه ای تولید می کند.   مرحله ی دوم - قضاوت و ارزشیابی- پس از این که مرحله ی تولید اندیشه ها در مدت معینی صورت گرفت طبیعی است که تعداد زیادی نظریه و طرح به دست می آید. در مرحله ی دوم، این مجموعه پالایش می گردد و نظریات مشابه و نامناسب حذف می شود. سپس مشاهده گران و اعضای اصلی جلسه ی بارش مغزی، این نظریات را مورد بررسی و ارزشیابی قرار می دهند و در نهایت، تعدادی نظریه یا طرح به صورت پیشنهاد و نتایج اصلی جلسه اعلام می گردد. دکتر سیدنی. جی . پارنز استاد دانشگاه بوفالو که تبحر خاصی در مدیریت جلسه ی بارش مغزی دارد، زمان مناسب برای یک جلسه ی بارش مغزی را بین 20 تا 45 دقیقه اعلام کرده است . مثال : علوم سال اول راهنمایی فصل 6 نیرو دانش آموزان در دوره ی ابتدایی با مفهوم نیرو آشنا شده اند بنابراین نیرو موضوع مناسبی برای جلسه ی بارش مغزی است. در شروع تدریس معلم یا مسئول جلسه می تواند عنوان های فصل را در جدولی مطابق جدول زیر، روی تخته بنویسد و از گروه ها بخواهد در مدتی معین، آن چه را که در مورد این عنوان ها می دانند بنویسند و آن چه را که می خواهند بدانند، به صورت سؤال مطرح کنند.
(مرحله اول) عنوان های درس آن چه می دانیم آن چه نمی دانیم و می خواهیم بدانیم 1- نیرو 2- چه نیروهایی را می شناسیم 3- مشخصه های نیرو بعد از پایان مدت مقرر، نوشته های گروه ها از منشی هر گروه جمع آوری می شود. سپس به کمک دانش آموزان مطالب مورد قضاوت و ارزشیابی قرار می گیرد و پس از حذف نظریات مشابه و نامناسب عمل پالایش صورت می گیرد. (مرحله دوم)   الگوی دریافت مفهوم Attaining concept هدف: این روش در تقویت مهارت های اساسی تفکر بسیار مؤثر بوده و در حقیقت این الگو ماهیت تفکر را کشف می کند و با اجرای این الگو چگونه فکر کردن را به فراگیران می آموزیم این الگو برای هدایت شاگردان به یک مفهوم تدوین می شود.
مراحل اجرای الگو 1- عرضه مطالب – در این مرحله معلم مطالب را در دو قالب مثبت و منفی ارائه می دهد بنابراین مطالب باید قبلا" دسته بندی شده و در قالب نمودار، تصاویر، جداول و یا نوشته هایی بر روی تابلو آماده ی ارائه شود در این مرحله معلم برای فراگیران مشخص می کند که مفهومی را در ذهن دارد که باید به آن پی ببرند و سپس بعضی مطالب ارائه شده را با آری و برخی دیگر را با خیر مشخص می کند آری ها همان مفهومی را نشان می دهد که در ذهن معلم است در واقع هر مطلبی که ارائه می شود مثالی منفی یا مثبت از آن مفهوم می باشد و در این مرحله معلم به فراگیران می گوید که در همه ی مثال های مثبت مفهومی مشترک است که وظیفه ی آنها ایجاد فرضیه ای درباره ی ماهیت آن مفهوم است بنابراین موارد مطرح شده باید از پیش منظم شده و با نشانه های «آری» و «خیر» عرضه شوند و در این مرحله مثال ها باید کاملا" سازمان یافته باشند. 2- دستیابی به مفهوم- در این مرحله فراگیران به مقایسه مثال ها و موارد مطرح شده می پردازند و به دنبال عامل یا عوامل مشترکی بین مثال های مثبت می گردند و فرضیه هایی می سازند و مباحثاتی نیز می تواند صورت گیرد. در صورت لزوم معلم باید مثال های بیشتری ارائه کند و دانش آموزان را به سوی مفهوم مورد نظر هدایت کند وقتی اغلب دانش آموزان روی یک فرضیه به توافق رسیدند باید مثال ها و موارد جدیدی به آنها عرضه شود تا مثبت یا منفی بودن آنها را تعیین کنند و خود فراگیران نیز در این قسمت می توانند نمونه های جدیدی را مطرح کنند. 3 -  نامگذاری مفهوم و تحلیل جریان دریافت مفهوم در این مرحله معلم به نامگذاری و تعریف مفهوم می پردازد و نام تخصصی مفهوم را اگر وجود داشته باشد عنوان می کند و در آخر دانش آموزان به تحلیل راهبردهایی که به وسیله ی آن به مفهوم و یا مفاهیم دست یافته اند، می پردازند. در حقیقت بعد از آنکه دانش آموزان به مفهوم دست یافتند باید از آنها خواست تا مراحل تفکر خود را در حین دستیابی به مفهوم یک به یک نقل کنند و افکاری را که در هر مرحله، به ذهنشان خطور کرده شرح دهند باید از آنها خواست که بگویند در ابتدا چه فکر می کردند چرا اینگونه فکر می کردند و یا چرا فکر خود را تغییر دادند فایده این کار این است که میاحثه ای بین دانش آموزان صورت می گیرد که در پی آن دانش آموزان به تحلیل راهبردهایی که به وسیله ی آن به مفاهیم دست یافته اند می پردازند اینکه در اذهان دانش آموزان چه می گذرد و چه فرضیه هایی در مراحل اولیه در ذهن آنها شکل گرفته و چگونه این فرضیه ها را آزموده اند بسیار مهم است زیرا می توان به این طریق نحوه ی تفکر دانش آموزان را بررسی کرد به این ترتیب هم تمرین هایی برای دریافت مفهوم در اختیار داریم و هم اینکه دانش آموزان می توانند با تغییر در راهبردها و آموختن راهبردهای جدید توانایی بیشتری در دریافت مفهوم پیدا کنند. مثال: فکرهای امین من به نوعی از تغییرات فکر می کنم که نتیجه ی آنها تولید ماده جدید با خواص و ساختار شیمیایی متفاوت است. تصاویری که با «بله» مشخص شده اند آن نوع تغییر را نشان می دهند که مورد نظر من است   الگوی یادسپاری (Memorizing) مقدمه: آیا دوران تحصیل خود را به یاد می آورید هنگامی که مجبور بودید در یک زمان کوتاه در درس جغرافیا اسامی شهرها، کشورها، پایتخت ها، کوه ها، رودها و محصولات و صنایع و آب وهوای شهرهای مختلف را به خاطر بسپارید و در درس تاریخ باید اسامی تمدن ها، سلسله ها، پادشاهان و رویدادها و سال های مربوط به آنها و در درس شیمی علامت اختصاری عناصر؛ فرمول ها و خواص مواد و در درس ریاضی فرمول ها و در درس ادبیات نام شاعران، نویسندگان و کتاب های آنها را حفظ می کردید. حفظ کردن این همه اسامی چقدر سخت بود و چه زود همه ی آنها را فراموش می کردیم. در همان زمان خود ما و برخی از دانش آموزان برای به خاطر سپردن این نام ها از شیوه های خاصی استفاده می کردیم مثلا˝ با به هم چسباندن حرف اول این اسامی کلمه معنی داری می ساختیم که با یادآوری این کلمه آن اسامی را نیز به خاطر می آوریم این الگو بر همین اساس پی ریزی شده است. هدف: این الگو یک الگوی حافظه ای بوده و با استفاده از این الگو استعداد فراگیران در به یادسپردن مطالب تقویت می شود. همچنین قدرت تخیل دانش آموزان پرورش یافته و فراگیران مجبور به استفاده از قدرت ذهنی خود می شوند. یکی دیگر از مهمترین نتایج این الگو آگاهی دانش آموزان از این موضوع است که آموختن یک جریان اسرارآمیز درونی نیست و با استفاده از این الگو فراگیران متوجه این مطلب می شوند که می توانند فعالیت های ذهنی خود را سازماندهی و کنترل کنند و بالاخره رشد توانایی یادسپاری به قدرت یادگیری را افزایش داده، در وقت صرفه جویی کرده و موجب ذخیره ی بهتری از اطلاعات می شود. مراحل اجرای الگو 1- توجه به مطالب – در این مرحله فراگیر باید افکار خود را روی مطالبی که باید به خاطر سپارد متمرکز سازد و این مطالب را سازمان دهد اگر به چیزی توجه نکنیم آن را یاد نمی گیریم چگونه فراگیر باید مطالب را سازمان دهد؟ یک راه انجام این کار خط کشیدن زیر مطالب مهم است راه دیگر درست کردن مطالب است و بالاخره راه سوم مقایسه بین مطالب و پی بردن به ارتباط بین مطالب است. 2-  برقراری ارتباط- در این مرحله فراگیر باید مهارت ها و فنونی را بیاموزد تا به کمک آنها بتواند مطالب جدید را به مطالب مربوط دیگری که قبلا˝ آموخته و یا به کلمات آشنا، عکس ها و غیره پیوند زند واما این فنون و مهارتها چه هستند؟ یکی از این مهارت ها استفاده از روش اتصال کلمه ای است در این روش باید ابتدا مطلب ناآشنا را به موردی آشنا پیوند دهیم و سپس این پیوند را معنی دار سازیم مثلا˝ هنگام فراگیری زبان های خارجی برای یادگیری لغت «کارتا» که یک کلمه اسپانیایی به معنی نامه ی پستی است ممکن است آن را به کلمه ی انگلیسی «کارت» اتصال دهیم (شبیه سازیم) و برای معنی دار کردن آن تصویر کارتنی که درون آن نامه ای است را در نظر بگیریم. ممکن است این مطلب به ذهن شما خطور کند که چرا باید برای یادگیری یک کلمه این هم مطالب اضافی را به خاطر سپرد؟ جواب این است که این پیوندهای اضافی محتوای ذهنی را غنی تر می سازد و این جریان اتصال و این پیوندها سبب افزایش فعالیت شناختی می شود. همچنین می توانید از یک تداعی مسخره و یا مبالغه آمیز استفاده کنید. ساخت یک داستان یا جمله ی کوتاه با مفاهیم مورد نظر- اتصال اول کلمات و ساخت یک کلمه ی رمز- ارتباط دادن مفاهیم به مکان یا زمان خاص- استفاده از تضاد- بزرگ نمایی و کدگذاری از دیگر فنون و راهبردهای روش یادسپاری است. 3- ارتباط با حواس مختلف- ما مطالبی را خیلی خوب به یاد می سپاریم که آن را نه فقط با یک حس بلکه با حواس مختلف پنجگانه خود به خوبی احساس کرده باشیم بنابراین باید از دانش آموز خواسته شود تا با بیشتر از یک حس خود کار کند و با ایجاد تصاویر حسی مختلف که ممکن است حالت مبالغه و طنزآمیز نیز داشته باشد به تقویت یادگیری خود بپردازد و این مرحله در واقع بسط تخیلات حسی می باشد. 4- تکرار و یادآوری – و بالاخره در آخرین مرحله فراگیر باید مطالب را تا زمانی که کاملا˝ آموخته شوند تمرین کند. از این الگو نیز مانند سایر الگوها می توان برای سنین مختلف استفاده کرد البته برای بچه های کوچک تر باید اتصال ها توسط معلم ارائه شود و معمولا˝ خود آنها قادر به برقراری این پیوندها و اتصال ها نیستند. الگوی پیش سازمان دهنده.(advance organizer) مقدمه: مطمئنا" تاکنون برایتان پیش آمده که شخصی بخواهد مطلب مهم و جدیدی را با شما در میان بگذارد. ولی مستقیما" شروع نکرده است. و با بیان مطالبی که شما با آنها آشنایی دارید ذهنتان را برای شنیدن و دریافت مطلب جدید آماده کرده است. و در آن موقع حتما˝ این احساس را داشته اید چقدر درک موضوع برایتان آسانتر بوده است. الگوی پیش سازمان دهنده نیز بر اساس چنین طرحی پایه ریزی شده است . هدف: مهمترین هدف این الگو معنی دار کردن یادگیری است. این الگو به معلمان کمک می کند تا بتوانند مقدار زیادی اطلاعات را به طور معنی دار و مؤثر انتقال دهند. با استفاده از این الگو فراگیر می تواند یادگیری طوطی وار را رها کرده و با مسلط گشتن بر اطلاعات ساخت شناسی خود را استحکام بخشد و در اصل این الگو با افزودن بر پایداری دانش قبلی فراگیران، کسب اطلاعات جدید را آسان می سازد. همچنین این روش تمایل به کاوشگری و عادت به تفکر دقیق در فراگیر را افزایش می دهد. مراحل اجرای الگو 1- ارائه پیش سازمان دهنده. پیش سازمان دهنده ها در حقیقت همان مطالب پیش گفتار هستند که قبل از ارائه مطالب درسی و در سطحی کلی تر از خود مطلب درسی بیا ن می شوند. البته بسیاری از مقدمه ها و پیش گفتارهایی که در کتاب های درسی آورده شده است. نمی تواند به عنوان پیس سازمان دهنده توسط معلمان به کار گرفته شود. هدف از ارائه ی پیش سازمان دهنده یکپارچه سازی و بهم پیوستن مطالب درس جدید با مطالب از پیش آموخته شده است. بهترین پیش سازمان دهنده ها آنهایی هستند که مفاهیم، اطلاعات و تعاریفی را که برای فراگیر آشنا می باشند را به شکل مناسب به کار گرفته باشند. 2- عرضه مطلب درسی: در این مرحله معلم باید مطالب یادگیری را ارائه دهد. البته باید این مطالب قبلا˝ فهرست و سازمان یافته شده باشند و در تمام زمان تدریس این مطالب را در ارتباط با مفاهیم کلی تر سازمان دهد. به هر حال فراموش نکنید که پیش سازمان دهنده ها همواره مطالبی جامع تر و کلی تر از خود مطلب درسی هستند. در تمام مدت ارائه مطالب درسی باید توجه فراگیران به سازمان دهنده حفظ شود و در ارائه این مطالب نظم منطقی بایستی رعایت شود. ارائه مطالب درسی را می توان به شکل سخنرانی، بحث، فیلم و یا آزمایش انجام داد. 3- استحکام سازمان شناختی در این مرحله باید به تحکیم سازمان شناختی شاگرد پرداخت و برای این کار معلم می تواند مطالب را برای شاگردان یادآوری کند و یا خلاصه ای از ویژگی های اصلی مطالب درسی جدید را از فراگیران بخواهد هم چنین تکرار تعریف مهم به شکل دقیق و بررسی تفاوت ها و مقایسه مطالب درسی نیز می تواند در استحکام ساخت شناسی فراگیران مؤثر باشد. در حقیقت این مرحله ارتباط مطالب درسی را با مطالب از قبل آموخته مورد آزمایش و سنجش قرار می دهد تا جریان یادگیری فعال شود. این الگو را یادگیری از طریق عرضه ی مطالب نیز می نامند . دیوید آزوبل در زمانی از روش های ارائه آموزش (سخنرانی، ...) طرفداری می کند، که صاحب نظران آموزش اینگونه روش ها را که به حفظ کردن و یادگیری غیرفعال منجر می شوند مورد انتقاد شدید قرار می دادند و به اعتقاد آزوبل هر روشی تدریسی که ضعیف اجرا شود ، به یادگیری حفظی می انجامد و تدریس بیانی نیز مستثنی نیست و اگر خوب صورت گیرد به یادگیری معنی دار ختم می شود و فراگیر در این روش به طور ذهنی فعال است. پیش سازمان دهنده باید از برخی توضیحات مقدماتی که در ابتدای تدریس گفته می شود و مهم و مؤثر نیز هستند تمیز داده شود. مثلا˝ پرسش هایی که در شروع درس از دانش آموزان درباره ی مطلب درس پیش یا سال پیش پرسیده می شود نمی تواند به عنوان پیش سازمان دهنده استفاده شود و یا گفتن هدف های مربوط به مطلب درسی و اینکه در پایان درس از فراگیران انتظار یادگیری چه مطلبی را داریم نیز نمی توانند پیش سازمان دهنده باشند. هر چند تمام این موارد می توانند جزئی از یک ارائه خوب باشند. پیش سازمان دهده باید یک مفهوم قوی و به اعتقاد دیوید آزوبل یک داربست عقلی باشد تا افکار و عقاید بعدی بر آنها بنا گذاشته شود. پیش سازمان دهنده گان مفاهیم و اصول را به طور مستقیم به شاگردان ارائه می دهند. به عنوان مثال فرض کنید که معلمی می خواهد درباره ی بحران انرژی در دنیا صحبت کند در این زمینه مفهوم انرژی به عنوان سازمان دهنده اصلی و مفاهیمی مثل کارایی انرژی و ذخیره انرژی می توانند به عنوان سازمان دهنده های کمکی مورد استفاده قرار گیرند

تکنیکهای حضور فعال در کلاس

تکنیکهای حضور فعال در کلاس
۱.همراهی با مدرس :
بسیار مهم است که خودتان را با سرعت، نحوه و شیوه تدریس معلم یا استاد خود هماهنگ سازید و با او حرکت کنید. هم شتاب بیش از مدرس داشتن ذهن را آشفته و مغشوش می کند و هم سرعت کند شما و عقب ماندن از او. هماهنگ نبودن با سرعت و روش و بیان مدرس، شما را او جذب مطالب بعدی محروم می کند. آنچه که در همراهی با مدرس مهم است، در وهله اول، خوب شنیدن است.
اغلب شما با آنکه صدای معلم را به وضوح نمی شنوید یا گفتار سخنران را متوجه نمی شوید از این که از او بخواهید درباره آن مطلب را رساتر و واضح تر بیان کند، واهمه دارید. گاهی صدای سخنران به انتهای کلاس نمی رود، گاهی تند و گذرا صحبت می کند گاهی صحبتش نامفهوم است و برخی اوقات نیز به مطلبی در گذشته استناد می کند که شما از آن هیچ اطلاعی ندارید. یادتان باشد شما برای این به کلاس یا جلسه سخنرانی آمده اید که مطلبی را فرا بگیرید و معلم هم دقیقاً همین را می خواهد. بنابراین اگر کوچکترین ابهام یا عدم وضوحی را در مطلب یا صدای معلم احساس کردید، باید شهامت از او بخواهید که مطلب را دوباره بگوید.
سؤال کردن از معلم گناه نیست و نباید احساس گناهی را هم به دنبال داشته باشد. به ویژه دانش آموزان دوره ابتدایی خیلی از سؤال کردن بیم دارند. بسیاری از وقتها پیش می آید که مثلاً معلم تکلیفی را به بچه ها می گوید که برای فردا انجام دهند و دانش آموز درست متوجه این تکلیف نمی شود، با وجود این چون می ترسد که سؤال کند، چیزی نمی گوید و چه بسا که فردا به خاطر انجام ندادن آن تکلیف مؤاخذه و تنبیه شود.
دوباره تأکید می کنیم که اگر نکته ای را متوجه نشدید یا نشنیدید، حتماً بپرسید چه بسا که آن نکته کلیدی بوده، تمام درس آن روز وابسته به همان نکته باشد.
۲. شنونده ای فعال باشید :
شما بارها به این عبارت تأکیدی برخورد کرده اید: شنونده ای فعال باشید، اما مفهوم این عبارت چیست؟ یعنی باید چگونه باشیم؟ شنونده فعال چه خصوصیات و ویژگیهایی دارد؟
بهترین و مؤثرترین راه برای این که شما یک شنونده فعال باشید این است که یادداشت بردارید. چه، نیاز به یادداشت برداری را سر کلاس احساس می کنید چه نمی کنید، حتماً از صحبت مدرس یا سخنران، یادداشت بردارید. اما منظور ما از یادداشت برداری در اینجا با آنچه که در روش مطالعه متمرکز گفتیم فرق می کند که اکنون به شرح آن می پردازیم.
● یادداشت برداری داخل کلاس
قلم و کاغذ به دست می گیرید و در کلاس حاضر می شوید. یادتان هست که گفتیم شب قبل از کلاس یک مطالعه اجمالی و یک بررسی ابتدایی از درس، انجام دهید؟ این کار را برای کسب اطلاعات اولیه و هشیاری ذهنی در کلاس انجام داده اید. اگر شما بدون هیچ مطالعه ای سر کلاس شیمی حاضر شوید، وقتی معلم می گوید امروز درس ما هیبریداسیون است و شما هم نه از قبل درباره هیبریداسیون چیزی می دانید نه نگاهی اجمالی به کتاب انداخته اید، تا چند لحظه خود را در کلاس بیگانه احساس می کنید. خود را کاملاً گیج می بینید و این حالت، خود باعث می شود که نسبت به این درس بی علاقه شوید و به سرعت تمرکز حواستان را از دست بدهید و ذهنتان را به سیر در جاهای دیگر مشغول سازید.
درست بر عکس، اگر شما با مطالعه اولیه سر کلاس حاضر شوید، احساس خیلی خوبی در کلاس خواهید داشت، ذهنتان مشتاق است، می خواهید هرچه سریعتر از راز هیبریداسیون سر در بیاورید و در نتیجه تمرکحواسی عالی پیدا می کنید. اهمیت مطالعه اولیه را پیش از این هم توضیح داده بودیم. حالا که شما با این آمادگی ذهنی و کنجکاوی و علاقمندی، دارید به صحبتهای معلم گوش می کنید، هر نکته ای را که فرا می گیرید یادداشت کنید.
هم اکنون شما می گویید فلان معلم یا استاد به ما اصلاً اجازه یادداشت برداری نمی دهد. به شما می گوییم که او کاملاً کار درستی می کند. چرا که شما معمولاً به شیوه سنتی خود، `جمله` های معلم را یادداشت می کنید و نوشتن یک جمله از صحبتهای معلم عملاً شما را از گوش دادن و درک جمله بعدی باز می دارد. شما به هیچ عنوان نباید جمله ای یادداشت کنید بلکه باید به صورت اشاره ای و مختصر از واژه های کلیدی استفاده کنید که چون جرقه ای تمام موضوع را به یاد شما می آورد.
این گونه می توانید همزمان با تدریس استاد، یادداشت کنید و پشت سر هم یادداشت بردارید در حالی که نه وقت شما گرفته می شود نه از درک مطلب بعدی باز می مانید و نه مدرس را ناراضی می کنید.
● به جای همه اینها چند کار مهم انجام دهید :
اول این که بارذهنی خود را در کلاس لحظه به لحظه تخلیه می کنید و نکته ای را که فرا می گیرید یادداشت می کنید و ذهن خود را همچنان باز و گسترده و خالی نگاه می دارید. یعنی شکل حضور شما در پایان کلاس با شروع کلاس چندان تفاوتی نمی کند.
دوم این که چون خودتان را ملزم می دانید هرچه را که فرا می گیرید به سرعت بر روی کاغذ بیاورید، ذهن شما در یک حالت آماده باش قرار می گیرد و شما از تمرکز حواسی عالی برخودار می شوید و کاملاً از خود مراقبت می کنید که چیزی را جا نیندازید. فقط کافی است که یک بار این عمل یادداشت برداری را به شیوه درستی که گفتیم تجربه کنید تا ببینید که چقدر برایتان لذت بخش است. حتی کم کم به شکل یک بازی مهیج برایتان در می آید. این شیوه یادداشت برداری به صورت کمی حرفه ای تر و ماهرانه تر در خبرنگاران دیده می شود که در مصاحبه های خود از گفته های سخنران یادداشت برداری می کنند و سپس خود از گفته های سخنران یادداشت برداری می کنند و سپس از روی آن، متن را تصحیح می کنند و اما سومین فایده یادداشت برداری این است که باعث می شود شما سر کلاس خواب آلوده نشوید و چرت نزنید به ویژه در اوقاتی که معلم یا سخنران بسیار آرام و ملایم و حتی کمی خسته کننده درس می دهد و شیوه تدریس او برای شما درگیری ذهنی لازم را ایجاد نمی کند. شما با یادداشت برداری، حضور خودتان را در کلاس مهیج تر و مؤثرتر می کنید.
بسیار بعید است که کسی به این شیوه در کلاس یادداشت برداری کند و خوابش بگیرد. شما وقتی سر کلاس خوابتان می گیرد که ذهنتان ساکت و ساکن شود. معلم در شما درگیری ذهنی ایجاد می کند و خود به خود به این کار مشغول می شوید. به ویژه وقتی سخنران از نوع سخنرانان آرام و ساکن است، شما باید یادداشت برداری را جدی تر بگیرید. نگویید: من این مطلب را بلدم و نیازی به یادداشت کردن ندارم. نگویید: من همه این مطالب را هم اکنون به حافظه ام می سپارم و نیازی نیست که یادداشت کنم و . . .
شما می دانید که یکی از مهمترین اهداف یادداشت برداری در کلاس، همین زنده و هشیار بودنتان سر کلاس است. یک مانع بزرگ مطالعه اجمالی قبل از کلاس و کسب اطلاعات پیش از حضور در کلاس می تواند یک اشکال بسیار بزرگ تولید کند و آن: رقابت با استاد است. به عبارت بهتر: به مبارزه طلبیدن استاد. به این شکل شما ذهن خود را مدام متوجه دانسته های خود می کنید و منتظرید تا در اولین فرصت آنها را بیان کنید و یا این که عمداً سؤالی می کنید که فقط نشان دهید مطلب را پیشاپیش می دانید. یادتان باشد که هدف از کسب اطلاعات اولیه فقط ایجاد یک نوع کنجکاوی و علاقمندی و تمرکز حواس است برای گوش دادن و یاد گرفتن بیشتر نه برای صحبت کردن و خودنمایی بیشتر. برای این که ذهنتان خالی باشد اطلاعات خود را قبل از کلاس بر روی کاغذ بیاورید و بالای آن هم بنویسید: هدف من این است که با گوش دادن به درس امروز، این اطلاعات ناقص خود را کامل تر کنم. وقتی این را می نویسید در خود میل بیشتری را برای فراگیری ایجاد می کنید و با خود تعهد می کنید که سخن نگویید. قرار است ما در کلاس، یک شنونده فعالی باشیم به یک سخنران مبارز.
به هیچ عنوان در لحظه حضورتان در کلاس، اطلاعات قبلی خود را با اطلاعات معلم مقایسه نکنید. این مقایسه، ذهن شما را به خود مشغول می کند و دقایقی حواس شما را پرت می کند. مقایسه اطلاعات خودتان با اطلاعاتی که سر کلاس از معلم می گیرید، فقط باید در چند دقیقه پایان کلاس و یا حتی بعد از آن صورت گیرد. اگر سر کلاس این مقایسه را انجام دهید اگر احساس کنید این دو با هم تفاوت دارند، تمرکز حواس خود را از دست می دهید و حواستان پرت می شود. در حالت اول، شادی و شعف و هیجان ذهنی، عامل حواس پرتی شماست و در حالت دوم، احساس متفاوت بودن دانسته های قبلی شما از اطلاعات معلم، ذهن شما را بر انگیخته می کند که سؤالی کنید و حتی شاید تمایل داشته باشید که به نوعی دانسته های خودتان را توجیه کنید که این موجبات حواس پرتی شما را فراهم می کند.
● از چه چیزهایی یادداشت برداریم؟
● یادداشت برداری در کلاس، سه شاخه دارد .
▪ شاخه اول، یادداشت برداری از نکات مهمی است که معلم می گوید که در مورد آن توضیح دادیم.
▪ شاخه دوم، یادداشت برداری از سؤالاتی است که به ذهنتان می رسد. البته اگر روند کلاس آرام و طرح سؤال در طول کلاس مجاز باشد، ما توصیه می کنیم سؤال خود را فوراً بپرسید. اما اگر معلم بگوید به سؤالات شما در آخر کلاس پاسخ می دهم، مطلقاً سؤال خود را رها نکنید. حتماً آن را مختصراً در گوشه ای بنویسید که آخر کلاس بپرسید. اگر بگویید: بعداً آن را می پرسم و یادداشت نکنید، تا پایان کلاس ذهن شما را مشغول می کند و این مانع فراگیری اطلاعات بعدی با تمرکز عالی می شود. به ویژه اگر سؤالتان برای شما جالب و جذاب باشد مدام در طول کلاس به پردازش سؤالتان مشغول می شوید و منتظرید که کلاس به پایان برسد و سؤال جالب خود را مطرح کنید. خیلی از اوقات، حتی این انتظار، ما را به جایی می رساند که دیگر دریافت پاسخ برایمان اهمیت چندانی ندارد بلکه فقط می خواهیم از طرح این سؤال جالب در حضور دیگران با صدای بلند لذت ببریم. به ویژه اگر بدانیم آفرین و تحسین معلم را هم به دنبال خواهد داشت. بنابراین حتماً سؤال خود را یادداشت کنید. بار ذهن خود را سبک کنید و به گوش دادن و یادداشت برداری از گفته ها ادامه دهید.
▪ شاخه سوم، یادداشت برداری از عوامل حواس پرتی است. سر کلاس درس هم به احتمال فراوان، افکار زیادی در ذهن شما غوطه می خورند که ذهن شما را منحرف می کنند. در گوشه ای، از آنچه که حواس شما را پرت می کند، یادداشت برداری کنید. در بالای این یادداشت بنویسید آنچه که باید پس از کلاس به آن فکر کنم یا انجام دهم. اگر بخواهید این کار را هم به تأخیر بیاندازید، یا به حافظه بسپارید و یادداشت نکنید، باز میدان ذهنی خود را تا پایان کلاس، اشغال می کنید. یادمان هست که قلم و کاغذ مهمترین ابزار برای تمرکز حواس هستند

سخت افزار و نرم افزارهای مطالعه موفق

سخت افزار و نرم افزارهای مطالعه موفق
علم آموزی، و مطالعه کسب مهارت‌های حرفه‌ای سبب پویایی حرکت انسان در مسیر تعالی زندگی بوده و هست. در اهمیت خواندن همین که اولین خطاب خداوند منان به پیامبر گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ این است که «بخوان» و در اولین سوره‌ای که برای فرستاده‌ی عظیم الشأن خداوند فرود آمد «قلم» به تجلیل یاد شده است، «إِقْرَاء وَ رَبُّکَ الاکرم الذی عَلَّمَ بالقلم»[1] که نشان از جایگاه بلند مطالعه و علم آموزی در فرهنگ اسلامی دارد و در روایات اسلامی، حیات و زنده بودن را در علم آموزی قرار داده‌اند. لذا بر ماست که عواملی را که در بهره‌وری مطالعه موفق دخیل هستند بدانیم و رعایت کنیم، تا این که مطالعه‌ای موفق و با ثمر داشته باشیم.
در این نوشتار ما سعی داریم که بعد از تعریف مطالعه، به بیان برخی سخت افزارها و نرم افزارهای لازم در یک مطالعه موفق بپردازیم.
معنای لغوی مطالعه:
در لغت مطالعه به معنی نگریستن به هر چیزی برای واقف شدن به آن است.[2]
معنای اصطلاحی مطالعه:
در اصطلاح مطالعه به آگاهی‌هایی می‌گویند که انسان از طریق خواندن مکتوبات اعم از روزنامه، مجله و کتاب... به دست می‌آورد.[3]
داشتن مطالعه موفق عوامل و شرایط افزایش بهره‌وری مطالعه:
شرط لازم مطالعه موفق است از سویی نیز برای دست یابی به یک مطالعه مطلوب ضروری است که قبل از هر چیز سخت افزارها و نرم افزارهای مطالعه را که سبب افزایش بهره‌وری مطالعه می‌شوند دقیق بدانیم و به آنها عمل کنیم.
سخت افزارهای مطالعه موفق
1ـ بدن و جسم سالم و آماده:
لازمه یک مطالعه خوب داشتن جسم سالم می‌باشد وقتی از نظر جسمی سالم نیستید، مثلاً زخم معده دارید، سر درد دارید، گرسنه هستید یا شکم پُر هست و یا نیاز به استحمام دارید و... سراغ مطالعه نروید. در غیر این صورت علاوه بر پائین آمدن بهره‌وری مطالعه، باعث دلزدگی شما نسبت به مطالعه می‌شود. در احادیث توصیه شده که برای تقویت نیروی فکری و ذهنی از خوراکی های خاص استفاده کنیم, برخی ازآنها به قرار زیر است:
کرفس, عسل, کندر, خوردن گوشت( در حد اعتدال ), روغن مالیدن, باقلا, خوردن انار و پیه آن, سرکه خوردن مداوم, مویز ناشتا, در برخی از احادیث توصیه شده که از برخی خوراکی ها پرهیز کنیم تا زمینه فراموشی مهیا نشود, برخی از آنها چنین است: خوردن سیب ترش, خوردن گشنیز, پنیر زیاد, افراط در خوردن گوشت حیوان وحشی و گاو.[4]
2ـ مکان مناسب:[5]
مکان خوب برای مطالعه باید آرام و بی سر و صدا باشد، ساده و بی‌پیرایه باشد، صندلی و محل نوشتن نرم و راحت باشد، از نظر سرما و گرما در حد متعادل باشد. از نور کافی برخوردار باشد. در ضمن مکان مناسب مکانی است که از اکسیژن کافی و هوای تازه برخوردار باشد، محیط مطالعه معدود و کوچک نباشد بلکه حدالمقدور در مکان‌های باز و وسیع مطالعه کنید.
3ـ زمان مناسب:
به طور کلی بهترین زمان برای مطالعه زمانی است که به انجام مطالعه در آن زمان تمایل دارید. مطالعه بلافاصله پس از خواب شبانگاهی، باز دهی مطلوب ندارد، چون به علت ترشح هورمون «سوماتوتروپین» که اثرات آن تا دقایقی پس از بیداری وجود دارد، در یادگیری اختلال ایجاد می‌کند. مثلاً بچه مریض است، و گریه می‌کند، یا مثلاً ساعت 5 بلیط قطار دارد و آقا از ساعت 4 الی 5/4 مشغول مطالعه می‌شود اما دقت ندارد که این اوقات مناسب نیستند.[6]
4ـ قلم و کاغذ و کتاب مناسب:
بهتر است کاغذ، کتاب یا دفتر یادداشت و میز مطالعه از نوع برّاق و شفاف نباشد. بهترین رنگ برای نوشتن، رنگ سیاه و یا سرمه‌ای تیره است که به علت واضح بودن؛ چشم را کمتر خسته می‌کند.[7]
5ـ استعداد در موضوع خاص:
اگر فردی استعداد، علاقه و درک فسلفی ندارد ولی نسبت به روان شناسی درک بالایی دارد و یا نسبت به مکانیکی استعداد و علاقه درک خیلی بالاتری دارد، لازم است رشته مکانیکی یا روان شناسی را انتخاب کند و اسرار به گزینش رشته فلسفی صحیح نیست. یا اگر فردی روحیه و شخصیت درونگرا دارد رشته جامعه شناسی انتخاب درستی نیست چون در جامعه شناسی باید با جمع در ارتباط باشد و این رشته با شخصیت برونگرا سازگاری دارد. لذا مطالعات خود را باید در زمینه‌هایی که استعداد خاصی در آن داریم متمرکز کنیم.
6ـ توزیع مناسب زمان یاد سپاری:
از نظر روان شناسان هر چه زمان یاد سپاری کوتاه‌تر باشد بهتر است، مثلاً اگر به جای مطالعه‌ی زبان بیگانه در یک روز به مدت 7 ساعت این مطالعه در هفت روز هر روز به مدت یک ساعت صورت گیرد، میدان بهره‌وری مطالعه بیشتر خواهد بود.[8]
7ـ یادداشت برداری خواننده با زبان خودش:
هر کسی، دسته‌ای از اصطلاحات را معمولاً در گفتار و نوشتار خود به کار می‌برد، به این واژه‌ها، واژگان فعال می‌گویند. مطلبی که با واژگان فعال بیان شود، هم دقیق‌تر فهمیده می‌شود و هم در ذهن دوام و ثبات بیشتری پیدا می‌کند. پس بهتر است مطالب علمی را پس از این که خوب یاد گرفتیم با زبان و قلم خاص خودمان به طور خلاصه بنویسیم.
8ـ استراحت در کنار مطالعه:
در نظر داشته باشید که حد فاصل زمانیِ مجاز برای مطالعه مداوم که امکان کسب بازدهی مطلوب را فراهم می‌کند، بین 10 تا 45 دقیقه است. پس از انجام این میزان مطالعه، باید حدود 5 تا 10 دقیقه استراحت نمود.[9] برای برخی ممکن است چند دقیقه بازی با دوستان یا قدم زدن در پارک، رفتن به پشت بام، نگاه به آسمان و... امری مطلوب باشد. مهمترین و ساده‌ترین حالت استراحت UTC است که به حالت مراقبه بنشینیم و به تنفس عمیق بپردازیم. با انجام تنفس عمیق غذا و اکسیژن کافی به مغز و سایر اعضا می‌رسد و از بروز خستگی جلوگیری می‌کند و سبب تجدید قوا و کسب انرژی می‌شود. در ضمن فاصله چشم از سطح نوشته نباید کمتر یا بیشتر از 30 سانتیمتر باشد.
9ـ صرف غذا و مطالعه:
بلافاصله بعد از غذا خوردن نباید مطالعه کرد؛ زیرا به علت شروع فعالیت دستگاه گوارشی و هجوم خون به معده و احشای داخلی از میزان جریان خون در مغز کاسته می‌شود و آمادگی برای مطالعه کمتر می‌شود در ضمن از اصول تغذیه سالم و مناسب غافل نباشید.[10]
10ـ ورزش و مطالعه:
در اثر مطالعه؛ خون بیش از همه در مغز و کاسه سر گردش کرده و اختلالاتی در گردش خون به وجود می‌آید؛ باید با انجام ورزش یا کارهای بدنی، باعث استراحت مغز و اعصاب شد و از اختلال در تغذیه و اشکال در دفع سموم مغز جلوگیری کرد.[11]
نرم افزارهای مطالعه موفق
1ـ احساس نیاز و انگیزه بالا نسبت به موضوع:
اگر انسان نسبت به چیزی احساس نیاز کند به دنبال آن خواهد رفت (بدون اجبار) مثلاً فردی را در نظر بگیرید که ساعت 12 شب تا 2 نصف شب مشغول استفاده از رایانه است، چه موضوعی؟ سی‌دی پزشک خانواده و... چرا؟ چون بچه‌اش گوش درد شدید گرفته لذا احساس نیاز پیدا کرده تا در این زمینه مطالعه کند (حتی در نیمه شب). اگر کسی بیشترین استعداد فراگیری علمی را داشته باشد ولی انگیزه و تمایلی برای آموختن آن نداشته باشد، هرگز موفق نمی‌شود. انگیزه قوی داشتن برای مطالعه سبب می‌شود که فرد همه مشکلات را در طریق مطالعه تحمل کند و به درجات کمال برسد[12] پس باید بدانیم این موضوع یا رشته چه نیازی از ما را برطرف می‌کند و چه پیامدهای مثبتی برای ما دارد و چه پیامدهای منفی‌ای را از ما دور می‌کند.
2ـ پشتیبانی:
به مثال زیر توجه کنید: دختر خانمی رفته در اتاق مطالعه‌اش که 1 ساعت مطالعه کند و پدر یک فنجان چای و مقداری میوه و شکلات می‌برد و در می‌زند و... در نتیجه او 3 ساعت درس می‌خواند.
روشن است که امثال این حمایت‌ها فرد را به مطالعه تشویق می‌کند. همچنین رابطه عاطفی مطالعه کننده با محل مطالعه، کتاب و محتوا و اساتید آن فن و همکلاسی‌ها نقش مؤثر در یادگیری دارد.
3ـ حال و حوصله:
یعنی پیش از شروع به مطالعه و یادگیری، سر حال و آماده این کار باشید و تا پایان مطالعه آن حال را حفظ نمائید. برای این منظور سعی کنید با ایجاد آرامیدگی عضلانی به خود آرامش دهید و به هر گونه اضطراب غلبه کنید و افکار مثبت را جانشین افکار منفی کنید. در صورت لزوم به تفریح و استراحت بپردازید[13] برای این منظور می‌توانید به کتاب شیوه‌های غلبه بر اضطراب و رسیدگی نوشته مسعود جان بزرگی چاپ سمت رجوع فرمائید.
4ـ روح و روان آرام:
روح و روان سالم به عنوان یکی از ابزارهای اساسی برای مطالعه موفق می‌باشد لذا اگر از نظر روحی در وضعیت مناسب نیستیم یا مشکلی داریم ابتدا به درمان خود در این زمینه بپردازیم سپس مطالعه را آغاز کنیم. کسی که آرامش روحی ندارد علاوه بر این که خیلی چیزها را از دست می‌دهد، چیز جدیدی دستش نمی‌آید.
5ـ مشخص کردن هدف و داشتن برنامه منظم:
اگر هدف از مطالعه را مشخص نکنید بعد از مدتی به کاری دیگر یا موضوع دیگری بپردازید یا هر چه به دست‌تان برسد مطالعه می‌کنید سرانجام از مطالعه سودی نمی‌برید پس اول باید اهداف نهایی و سپس اهداف میانی نزدیک خود را مشخص کنید و در هر مرحله از مطالعه، ارزیابی کنید که تا چه حد در رسیدن به هدف، موفق بوده‌اید، و در کنار آن لازم است هر شخصی برای خویش برنامه ریزی کند.
________________________________________
 
چون شخص به نواقص و معایب خویش بیشتر آگاه است. برنامه ریزی بلند مدت در ارتباط با اهداف نهایی و برنامه ریزی معین مدت در ارتباط با اهداف میانی و قریب.
6ـ روش صحیح مطالعه کردن:
بسیاری از افراد بدون آن که توجه کنند. شیوه مطالعاتی غلطی را در پیش گرفته‌اند، لذا از کار و تلاش خود راضی نبوده و ثمره‌ای نمی‌گیرند. پس بنابراین باید اول یکی از روش‌های صحیح مطالعه را آموخت و به آن عمل نمود برای این منظور می‌توانید از کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده است استفاده کنید.[1]
نیروی معنویت
بهتر است انسان مطالعه‌اش را با نیت انجام دهد و از خداوند عالم بخواهد که به او نیروی جسمی و ذهنی‌ای دهد که به درک صحیح و بهتری از مطالب نائل آید و او را در رسیدن به اهداف خود کمک کند و مطالعه خود را با دعای مطالعه شروع کند.[2]
خدایا مرا از تاریکی‌های وهم و خیالات خارج گردان و به نور فهم و دانایی گرامی‌دار. بار الها درهای رحمتت و خزائن علومت را به رویم بگشا.[3]
8ـ همنشینی با اهل علم
در روایت‌ها آمده که نشست و برخاست‌ها اثر بخش‌اند و انسان در این محافل رنگ همنشین خود را می‌گیرد به همین خاطر از سوی پیامبر(ص) سفارش شده که خالطِ الحکماء و جالس الکُبَراء با حکیمان و اندیشمندان که نشست و برخاست کنید و با بزرگان همنشینی نمایید همچنین مطالعه زندگی افراد موفق و الگو قرار دادن برنامه و شیوه‌ی آنها می‌تواند ما را در مطالعه موفق‌تر کند همچنین علما به پیش مطالعه قبل حاضر شدن سر کلاس درس اهمیت می‌دهند و درس استاد را پس از تدریس مطالعه فردی می‌کنند و بعد به شکل گروهی با یکدیگر بحث علمی می‌کنند. این مذاکره‌ای علمی نقش زیادی در حفظ مطالب، تثبیت آنها و علاقه به آموختن ایجاد می‌کند این شیوه یکی از موفق‌ترین شیوه‌ها و مورد تأیید روان شناسان تربیتی است.
9ـ سئوال کنید
اسلام ما را به تأمل، تفکر، مشورت با متخصص و سئوال برای کشف حقیقت دعوت و تشویق می‌کند وقتی انسان خود تأمل کرد و مسأله‌ای را از جهات مختلفی بررسی کرد ولی توانست جوابی برای آن پیدا کند لازم است که از افراد متخصص سئوال کند به همین خاطر پیامبر عزیز اسلام (ص) فرزند سائلِ العلما[4] سئوالات خود را از علما بپرسید.
10ـ بنویسیم
روایات زیادی ما را دعوت کرده‌اند که برای این که در مطالعه تدریس، تحقیق و نگهداری علوم موفق باشیم آنها را بنویسیم[5]
تذکر:
در احادیث و منابع اسلامی مطالبی جالبی در این زمینه وجود دارد که به جهت اختصار بحث از بیان آنها صرف نظر کردیم. از جمله کتاب‌هایی که نکات ارزنده‌ای در خدمت شما می‌گذارد کتاب آداب تعلیم و نظم در اسلام است این کتاب ترجمه گزارش گونه‌ای از کتاب منیه المرید فی آداب المفید و المستفید نوشته شهید ثانی است که توسط دکتر سید محمد باقر حجتی نگارش شده است.
 
[1] . سوره علق, مطالعه روشمند, ص5-6, قم: انتشارات پارسیان, 1379, چاپ اول.
[2] . خادمی، عین الله، مطالعه روشمند، ص5 ـ 6، قم: انتشارات پارسایان، 1379، چاپ اول.
[3] . همان, ص 5-6.
[4] . ری شهری, محمدی, احادیث پزشکی, حسین صابری 1384, دارالحدیث, قم؛ ص142-147 (اقتباس)
[5] . همان، ص83.
[6] . همان، ص77.
[7] . همان، ص87.
[8] . همان، ص75.
[9] . همان، ص78.
[10] . همان، ص88.
[11] . همان، ص88.
[12] . محدثی، جواد، روش‌ها، 1373، خم، ص15.
[13] . موگهی، عبدالرحیم، روش مطالعه و تلخیص، چاپ اول، 1361، ناشر نمایشگاه نشر کتاب، ص65.
________________________________________
[1] . ر.ک: روش‌های یادگیری و مطالعه نوشته دکتر علی اکبر سیف، نشر دوران، یا کتاب مطالعه روشمند، نوشته عین الله خادمی، انتشارات پارسایان قم.
[2] . برای یاد گرفتن این دعا می‌توانید به فهرست مطالب کتاب شریف مفاتیح الجنان مراجعه فرمائید.
[3] . آداب تعلیم و تعلم در اسلام، نگارش دکتر سید محمد باقر حجتی، 1359، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص96.
[4] . همان، ص96.
[5] . همان، ص482. اکتب و حب علمک فی اخوانک، امام صادق (ع) فرمودند: بنویس و علمت را میان برادران ایمانی‌ات منتشر کن. بی‌تردید یکی از عواملی که باعث موفقیت در تحصیل می‌گردد تدریس و بیان مطالب برای دیگری است که این خود باعث تمرکز قوای فکر می‌گردد.

عادت های غلط درمطالعه

عادت های غلط درمطالعه
روش های درست خواندن رابیاموزیم
علت بهره وری پایین تعدادی از دانش آموزان عادتهای غلط آنها هنگام مطالعه است.
این دسته از دانش آموزان بدون این که خود متوجه باشند با عادتهای غلطشان مانع افزایش بهره وری خود در زمان مطالعه می شوند و به اشتباه هوش و حافظه خود را مقصر اصلی معرفی می کنند. شاید شما نیز بدون این که خود متوجه باشید یکی از دانش آموزانی باشید که ناخودآگاه مرتکب یکی از اشتباهات زیر می شوید ، ولی فکر می کنید که اشکال از هوش و حافظه شماست. برای پی بردن به معمولی ترین اشتباهاتی که دانش آموزان مرتکب آن می شوند به برخی از عادت های غلط در هنگام مطالعه نگاهی بیندازید.
غلطگیری از روج های رایج مطالعه را از محل مطالعه آغاز می کنیم. بسیاری از دانش آموزان پارک را برای خواندن دروس روزانه خود انتخاب می کنند. چقدر با این روش موافق هستید؟
پارک جای مطالعه درس نیست
اگر چه پارک محیطی طبیعی و مناسب برای مطالعه به نظر می رسد و خیلی از دانش آموزان از به آن عنوان مکان مطالعه استفاده می کنند ، اما واقعیت این است که پارک برای مطالعه محیطی کاملا نامناسب است. پارک عوامل حواس پرتی فراوان دارد: رفت و آمد ، بازی و سر و صدای بچه ها ، مناظر زیبا و... همه و همه هنگام مطالعه به سراغ دانش آموزان می آیند و حواس آنها را پرت می کنند. ضمن آن که شما در کودکی شرطی شده اید که پارک جای بازی یا استراحت است و همین زمینه ذهنی قبلی مانع تمرکز حواس کافی برای مطالعه می شود. شاید این که شما در پارک هنگام مطالعه خیلی زود خوابتان می گیرد یا متوجه و غرق بازی بچه ها می شوید ، به علت همین زمینه ذهنی باشد. نکته دیگر این که طبیعت همیشه تفکر برانگیز است و شما در پارک با مظاهر طبیعی زیادی روبه رو هستید که ذهن شما بسرعت درگیر آنها و در نتیجه حواس شما از موضوع مطالعه پرت می شود.
موسیقی و مطالعه نباید همزمان باشد
تحقیقات نشان داده است که موسیقی ملایم و آرام بخش و بدون کلام توانایی یادگیری را افزایش می دهد و خیلی از دانش آموزان به خاطر برداشت نادرستی که از این موضوع داشته اند هنگام مطالعه به موسیقی گوش می دهند. باید تاکید کرد که گوش کردن به موسیقی همزمان با مطالعه یعنی یک عامل حواس پرتی بسیار کارا و موثر را در اختیار ذهن گذاشتن ؛ اما پیش از آن لازم است متذکر شد که موسیقی زمانی چنین تاثیری دارد که شما با تمرکز حواس به آن گوش فرا دهید. هنگام مطالعه شما باید بر مطالب متمرکز باشید و ذهن نمی تواند در یک آن بر دو موضوع تمرکز داشته باشد ، در نتیجه وقتی شما هنگام مطالعه برای خود موسیقی پخش می کنید یا توجه شما به موسیقی معطوف است در این صورت کلا حواستان از مطالعه پرت شده یا توجه شما معطوف به مطالب درسی است که در این صورت متوجه موسیقی نیستید و در نتیجه موسیقی ، آن تاثیرات را روی شما نخواهد داشت و به این ترتیب یک عامل حواس پرتی قوی خواهد شد.
موسیقی آرام و بدون کلام پیش از مطالعه به آرامش ذهنی شما کمک می کند و توان یادگیری شما را افزایش می دهد ، چرا که موجب ایجاد خلائ ذهنی می شود. نکته دیگر آن که گوش کردن به موسیقی پس از مطالعه هم خوب است ، اما به هیچ عنوان همزمان با مطالعه موسیقی گوش نکنید و از گوش دادن به موسیقی های تند خودداری کنید. مطالعه در محیط ساکت غلط است
یکی از باورهای نادرست برخی دانش آموزان این است که برای داشتن تمرکز حواس باید در محیط ، سکوت مطلق برقرار باشد. واقعیت این است که هر چه محیطی ساکت تر باشد ، برای تمرکز حواس بهتر است و ما محیطی را انتخاب می کنیم که سر و صدای کمتری داشته باشد ؛ اما به هیچ عنوان در جستجوی محیطی نیستیم که سکوت مطلق در آن برقرار باشد. سکوت هم نسبی است. سر و صدای محیطهای مختلف با هم متفاوت است.
بهترین مکان برای مطالعه جایی است که سرو صدا در آن از بقیه جاهای دیگر کمتر باشد. مثلا اگر اکنون شما می خواهید مطالعه کنید و تنها مکانی که در اختیار دارید، اتاقی است که در آن تلویزیون روشن است مسلما این محیط ایده آل نیست ؛ اما شما می توانید در دورترین نقطه اتاق از تلویزیون و پشت به آن بنشینید و مطالعه کنید. در این حالت شما از بهترین شرایط ممکن برای مطالعه استفاده کرده اید. یک نکته دیگر این که اساسا مطالعه در جای کاملا ساکت غلط است. شما این گونه به محیط بسیار ساکت عادت می کنید و شرطی می شوید که فقط در چنین مکانهایی مطالعه کنید. آن وقت در محیطهای دیگر با کوچکترین سر و صدایی تمرکز شما به هم می ریزد و ایجاد تمرکز دوباره برایتان مشکل می شود. در محیط منزل ، در مدرسه ، دانشگاه و محل کار هر جا که هستید نسبتا ساکت ترین مکان را برای مطالعه انتخاب کنید 
نیمه شب مطالعه نکنید
آرامش ، خواب و استراحت کافی بخصوص در شب ، برای پرورش توانایی های ذهنی و تمرکز حواس و حافظه خیلی موثر است. در هیچ شرایطی ، نیمه شب مطالعه نکنید. با این توجیهات که من به مطالعه در شب عادت دارم ، سکوت منزل هنگام شب بیشتر است و... خود را متقاعد نکنید که در شب بهتر مطالعه می کنید ؛ چرا که شارژ عصبی و مغناطیسی بدن ، شب هنگام انجام می گیرد و شما با بی خوابی در شب خود را از شارژ عصبی مغز محروم می کنید ، بنابراین هر چقدر به مطالعه در نیمه شب عادت دارید ، از این پس دیگر نیمه شب مطالعه نکنید.
خودتان را عادت دهید که روز یا اول شب مطالعه کنید. نکته دیگر این که توجه داشته باشید هنگام خواب یا استراحت عمیق شب آنچه را که در طول روز خوانده اید ، پردازش ذهنی می شود و در مغز عمل جایگزینی صورت می گیرد. شما به هیچ وجه هنگام خواب وقت تلف نمی کنید ، بلکه ذهن شما ناخودآگاه به تثبیت آموخته های روز می پردازد.
با معلم رقابت نکنید
هر چند مطالعه اجمالی پیش از ورود به کلاس برای درک بهتر مطالب مزایایی دارد ، ولی کسب اطلاعات پیش از حضور در کلاس می تواند یک اشکال بزرگ نیز تولید کند و آن رقابت با استاد یا به عبارتی به مبارزه طلبیدن معلم است. به این ترتیب دانش آموز ذهن خود را مدام متوجه دانسته های خود می کند و منتظر می ماند تا در اولین فرصت آنها را بیان کند یا این که بعمد سوالی می پرسد تا فقط نشان دهد مطالب را پیشاپیش می داند. یادتان باشد که هدف از کسب اطلاعات اولیه فقط ایجاد یک نوع کنجکاوی و علاقه مندی برای تمرکز حواس در کلاس و گوش دادن و یادگرفتن بیشتر و نه برای خودنمایی در کلاس است.
برای این که ذهنتان خالی باشد اطلاعات خود را پیش از کلاس روی کاغذی بیاورید و بالای آن بنویسید: هدف من این است که با گوش دادن به درس امروز ، اطلاعات ناقص خود را کامل تر کنم.
وقتی شما این جمله را یادداشت می کنید در خود میل بیشتری برای یادگیری ایجاد می کنید و با خود عهد می بندید که در کلاس زیاد صحبت نکنید. فراموش نکنید که شما به عنوان یک دانش آموز باید یک شنونده فعال باشید نه یک سخنران مبارز.
خودتان را با معلم مقایسه نکنید
به هیچ عنوان در لحظه حضورتان در کلاس ، اطلاعات قبلی خود را با اطلاعات معلم مقایسه نکنید. این مقایسه ، ذهن شما را به خود مشغول می کند و برای چند دقیقه حواس شما را پرت می کند. مقایسه اطلاعات خودتان با اطلاعاتی که سر کلاس از معلم می گیرید ، فقط باید در چند دقیقه پایانی کلاس یا حتی پس از آن صورت گیرد. اگر سر کلاس این مقایسه را انجام دهید ، چه احساس کنید که دانسته شما و اطلاعات معلم در یک سطح است و چه احساس کنید این دو با هم تفاوت دارند ، تمرکز خود را از دست می دهید و حواستان پرت می شود.
در حالت اول هیجان ذهنی عامل حواس پرتی شماست و در حالت دوم ، احساس متفاوت بودن دانسته های قبلی شما از اطلاعات معلم ، ذهن شما را تحریک می کند که سوالی از معلم بپرسید و حتی شاید تمایل پیدا کنید که به نوعی دانسته های خودتان را توجیه کنید که این موجب حواس پرتی شما در سر کلاس و کاهش میزان یادگیری می شود.
پس از غذا و ورزش مطالعه نکنید
تعدادی از دانش آموزان پس از خوردن غذا و تعدادی دیگر پس از انجام تمرین های سنگین ورزشی بلافاصله به مطالعه خود ادامه می دهند. مطالعه پس از خوردن غذا باعث عدم تمرکز می شود. مغز شما برای فعالیت های ذهنی بیش از همه به اکسیژن نیاز دارد و این اکسیژن را از خون می گیرد و جریان خون شما پس از غذا خوردن تا حدود 1.5 ساعت بیشتر متوجه اندام های گوارشی است تا مغز.
به همین علت است که شما پس از غذا خوردن بیشتر تمایل دارید استراحت کنید تا این که فعالیت های فکری انجام دهید. دست کم یک ساعت پس از صرف غذا از مطالعه کردن اجتناب کنید ، در حالی که مطالعه پس از ورزش نیز بازده زیادی به همراه ندارد. تعدادی از دانش آموزان پس از یک ورزش سنگین با همان خستگی و بدن عرق کرده ، شروع به مطالعه می کنند و انتظار دارند با این هیجان فیزیکی تمرکز حواس هم داشته باشند. چنین چیزی غیر ممکن است ولی این دسته از دانش آموزان بدون آگاهی داشتن از این موضوع ، هوش و حواس خود را متهم می کنند و می گویند: حافظه ام ضعیف است ، حواسم پرت است و... واقعیت این است که نباید از خودتان انتظار بیجا داشته باشید. مسلم است که با حالتهای منفی مانند خستگی ، گرسنگی و بی خوابی و هیجان فراوان نمی توانید تمرکزی عالی داشته باشید و این عدم تمرکز کاملا طبیعی است. هیچ دانش آموزی نمی تواند در حالت خستگی پس از ورزش تمرکز حواس داشته باشد. شما باید ابتدا استراحت کنید ، آرام شوید و پس از ایجاد حالت یادگیری مطالعه را شروع کنید.
مطالب درسی را روی هم انبار نکنید
یک ضرب المثل قدیمی ایرانی می گوید که کار امروز را به فردا مسپار. متاسفانه تعدادی از دانش آموزان اصلا توجهی به مفهوم این ضرب المثل و نقش و اهمیت آن در زندگی تحصیلی خود نمی کنند. بی توجهی به مطالعه منظم و روزمره باعث می شود شما مجبور شوید حجم زیادی از مطالب درسی را شب امتحان مطالعه کنید. یکی از عمده ترین مسائلی که باعث اضطراب می شود ، انباشته شدن دروس برای شب امتحان است. مسلما وقتی شما در طول سال تحصیلی مطالعه نمی کنید و همه مطالب را برای شب امتحان انبار می کنید ، با یک ضرب العجل و فشار عصبی و اضطراب مواجه می شوید که بیش از هر عامل دیگری ، میزان تمرکز فکری و یادگیری شما را کاهش می دهد. متخصصان مطالعه و یادگیری بشدت بر این موضوع تاکید می کنند که مهمترین عامل تخریب حافظه و عدم دستیابی به تمرکز عالی ، اضطراب است.
برنامه ریزی درسی ، مطالعه در طول سال تحصیلی و استفاده بهتر از زمان و البته آسودگی شب امتحان از تمام اضطراب های کاذب جلوگیری می کند. اضطراب در بسیاری از موارد از تصورات نگران کننده دانش آموزان درباره خودشان نشات می گیرد ، یعنی با این که شما درس خود را می خوانید و اهل مطالعه هستید ، مدام تصور نگران کننده ای از خودتان در ذهن دارید که بازده فعالیت ذهنی شما را کاهش می دهد و به حافظه و تمرکز شما لطمه وارد می کند.
بهترین و آسان ترین شیوه برای مقابله با این اضطراب کاذب انجام تمرینات تلقین تجسمی است که بی جهت ساده گرفته می شود. یکی از بهترین روشها برای مقابله با این گونه اضطراب ها این است که این جملات را برای خود تکرار کنید: من با تمرینات عالی ام روز به روز تمرکز بیشتری پیدا می کنم. من سرشار از آرامشم و در این آرامش ، تمرکز جاری است. حافظه ام بسیار عالی است و روز به روز بهتر می شود. در لحظاتی که این جملات را می گویید و تکرار می کنید، خود را در ذهن خود ببینید. خود را در جلسه امتحان ببینید که در نهایت آرامش نشسته اید ، برگه امتحان در دست شماست ، همه جوابها را می دانید و به همه پرسشها با آرامش کامل و شادی فراوان جواب می دهید.
این تصویر را شبها خصوصا پیش از خواب ، بوضوح در ذهن خود ببینید و از آن به شوق بیایید. پس از مدتی که تلقین و بیان عبارت های تاکیدی بالا را صبح و ظهر و شب انجام دادید و بویژه تصویر ذهنی مثبت خود را هر شب مجسم کردید ، هم اعتماد به نفس و روحیه تان عالی می شود و هم میزان تمرکز ، حافظه و یادگیری تان بهبود می یابد. 

دروس اختصاصی تمام گروه ها

دروس اختصاصی تمام گروه ها
دروس اختصاصی گروه علوم ریاضی
 ریاضیات
سؤالات درس ریاضیات در گروه علوم ریاضی به سه بخش عمده تقسیم می شود 1- ریاضیات پایه، 2- حساب دیفرانسیل 3- ریاضیات گسسته 4- هندسه تحلیلی و جبر خطی
در اهمیت این درس همین اندازه بس که نام رشته ریاضی فیزیک از آن گرفته شده است . بنابراین دو درس ریاضیات و فیزیک برای دانش  آموزان این رشته نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند.
در سال های اخیر حدود 45 درصد از پرسش های درس ریاضیات مربوط به ریاضیات پایه، 25 درصد سؤالات از درس حساب دیفرانسیل، 15 درصد سؤالات در درس گسسته و 15 درصد مابقی سوالات هندسه تحلیلی است . در این قسمت به بررسی روشها و نکاتی که در هنگام مطالعه ی این دروس باید مدنظر داشته باشید می پردازیم .
علاوه بر این ، درس ریاضیات در کنکور، دارای بیشترین ضریب می باشد که همین امر آن را جزو اصلی ترین دروس رشته ریاضی فیزیک قرار داده است .
توجه : یکی از کاربردی ترین مباحث در ریاضیات مبحث مثلثات است. بیش تر دانش آموزان در یادگیری این مبحث با مشکل مواجه هستند، پس باید با یک برنامه ریزی دقیق به درک و فهم این مطلب پرداخت. برخی از مباحث این درس در فیزیک هم کاربرد دارد.
 حساب دیفرانسیل
 حساب دیفرانسیل به علت دارا بودن بیشترین درصد پرسش های ریاضی از اهمیت ویژه ای برخوردار است . تقریباً 35 درصد پرسش های ریاضیات از مباحث این درس مطرح می شود.
 ریاضیات پایه
 ریاضیات پایه شامل ریاضیات در پایه ی اول، دوم و سوم دبیرستان می باشد که از دروس ریاضی 1، ریاضی 2، حسابان، هندسه 1، هندسه 2، جبر و احتمال و آمار و مدل سازی تشکیل شده است. مطالب این دروس، پایه و  اساس ریاضیات را شکل می دهند و درک و فهم آن کمک بسیار زیادی در یادگیری بهتر دروس پیش دانشگاهی می کند. پس فهم ریاضیات باید از پایه مورد توجه بسیار زیادی قرار گیرد.
اگر دانش  آموز سال سوم هستید و این مطلب را می خوانید از همین حالا حساب جداگانه ای برای درس حسابان باز کنید تا در سال آینده با درس حساب دیفرانسیل مشکلی نداشته و بتوانید در آن پیشرفت خوبی داشته باشید.
در این درس سعی کنید پیوستگی مطالب را حفظ کنید و ابتدا از بحث مثلثات شروع کنید و سعی کنید تمامی نکات و فرمول های مربوط به آن را یاد بگیرید، چون مثلثات در تمامی مباحث بعدی کاربرد دارد و مباحث تابع، حد، پیوستگی ، مشتق و انتگرال را پس از آن بخوانید. در این درس تا می توانید به عنوان تمرین ، تست بزنید و حتماً برنامه ی مرور درس ها و حتی تست ها را در برنامه ی خود قرار دهید.
سعی کنید این دروس را پیوسته و مرتب بخوانید. زیرا پیوسته خواندن این درس ها بسیار مفید است .
تست زدن در این درس بدون درک مفاهیم و بدون توجه به پیوستگی مطالب آن ، کاری اشتباه است و جز حفظ کردن یک سری تست ها که احتمالاً زود هم از خاطر شما خواهند رفت، فایده ی دیگری ندارند. بنابراین ابتدا به مطالب و مفاهیم اساسی احاطه کافی پیدا کنید و پس از حل مسائل کتاب یا مسائل مطرح شده در جزوه ی درسی تان به سراغ تست های کنکور بروید و پس از تسلط کافی به تست هایی با سطح دشواری بالاتر مراجعه کنید، در مراحل اوّلیه  تست ها را به عنوان مثال تشریحی برای خودتان حل کنید. اما پس از تبحر کافی حتماً تست ها را با زمان بندی مناسب (در ابتدا حدود یک دقیقه و بیست ثانیه و با کاهش آن به مرور به یک دقیقه) خود را به سرعت معمول برسانید.
 ریاضیات گسسته
 ریاضیات گسسته که در دوره ی پیش دانشگاهی ارائه می گردد، شامل مطالبی جالب و متنوع و در عین حال متفاوت از آن چیزی است که تاکنون در ریاضیات ارائه شده است. انتخاب نام گسسته برای این کتاب از این جهت است که بر روی اعداد و کمیت های گسسته ای تکیه دارد. کمیت های گسسته در اصطلاح کمیت هایی هستند که شامل واحدهای مستقل و جدا از هم می باشند. برای مثال برای تعیین تعداد نفرات ساکن در یک ساختمان هرگز از عدد 5/43 استفاده نمی کنیم، بلکه این تعداد یا 43 است یا 44 و یا 5/43 معنا ندارد. اما 5/3 متر پارچه دارای مفهوم و معنی است و این نشان دهنده ی این است که «متر» کمیت گسسته نیست.
پیش از مطالعه ی فصول، احتمال و ترکیبات در کتاب گسسته، حتماً به کتاب جبر و احتمال مراجعه کنید، زیرا در کتاب گسسته اشاره ای به مطالب پایه ای نشده و تنها به ادامه ی آن ها پرداخته است.
به شما پیشنهاد می شود قبل از این که به سراغ تست ها بروید حتماً تعدادی مسائل تشریحی حل نمایید. اهمیت این تمرین در بخش نظریه ی اعداد و احتمال بیش تر از قسمت های دیگر است. اما در بخش گراف بیش تر به حل تست بپردازید تا از این طریق به مهارت کافی دست یابید. در این بخش از روش شهودی و رسم شکل نیز بهره ببرید. البته لازم به ذکر است به علت گستردگی موضوعات این کتاب، در آزمون سراسری در اکثر سال ها قالب های مشخصی در طراحی سوالات در نظر گرفته شده است. بدین معنا که ساختار سوالات در سال های مختلف به هم شبیه است. از این رو، حل سوالات کنکور سال های گذشته اهمیت ویژه ای دارد و علاوه بر آشنا کردن شما با ساختار سوالات شیوه ی مطالعه ی شما را نیز اصلاح می کند.
این درس در سال های اخیر وارد مباحث نظام آموزشی کشور شده است که ترکیبی از مباحث ریاضیات جدید و هندسه ی نظام قدیم است  و همان طور که می دانید با حذف این کتب از نظام آموزشی، نقص هایی در زمینه ی طراح بعضی از مباحث گسسته ایجاد شده که دانش آموز باید از طریق تلاش در یادگیری مفهومی مطالب بر این مشکل فائق آید. پایه ی برخی از مباحث این درس در سال سوم و مربوط به درس جبر و احتمال می باشد. از آن جمله بخش های احتمال و ترکیبات، که لازم است حتماً قبل از مطالعه ی این مباحث در کتاب گسسته، به مطالعه ی این مباحث در کتاب جبر و احتمال بپردازید. به شما پیشنهاد می شود بعد از مطالعه ی دقیق مباحث کتاب و جزوات درسی تان به سراغ سوالات تشریحی ساده یا مسائل کتاب درسی بروید تا از طریق حل این مسائل با فرمول ها و عناوین مهم طرح شده ارتباط بیش تری برقرار سازید، سپس به سراغ تست های در حد و اندازه ی تست های کنکور بروید و بعد از تعمین و تسلط کافی در صورت تمایل به سراغ سوالات دشوارتر بروید.
البته لازم به ذکر است به علت گستردگی موضوعات این کتاب، در آزمون کنکور سراسری در اکثر سال ها قالب های مشخصی در طراحی سؤالات درنظر گرفته شده که شما می توانید با تمرین و ممارست کافی در سؤالات کنکور و سؤالات مشابه آن به مهارت کافی دست یابید
 هندسه تحلیلی و جبر خطی
این دروس حدود 20% پرسش های کنکور را به خود اختصاص داده است . در این میان 60 درصد پرسش ها از هندسه تحلیلی و جبرخطی و مابقی از هندسه 1 و 2 و هندسه ی فضایی می باشد.
برای نتیجه گیری بهتر در هندسه 1و2 (به خصوص بخش فضایی هندسه2) فهرستی از قضایا و صورت تمرینات مهم کتاب درسی تهیه نمایید و آن را در دراز مدت چندین مرتبه مرور کنید، از این طریق شما در حل تست هایی که صرفاً به تعریق یک قضیه اشاره دارد، تبحر کافی را به دست خواهید آورد.
معمولاً تست های هندسه تحلیلی در یک قالب مشخص می باشند، در هر بخش به خصوص مبحث خط  و صفحه درک تمام قضایا و نکات (و نه صرفاً حفظ آنها) الزامی است . علاوه بر این، باید بدانید که کاربرد این قضایا چیست  و از چگونگی استفاده ی آن ها در حل تست ها مطلع شوید. توجه داشته باشید که برخی از تست های هندسه وقت گیر هستند و تنها درصورت داشتن وقت کافی باید به حل آن ها بپردازید.
 فیزیک
 درس فیزیک در کنکور رشته ی علوم ریاضی پس از درس ریاضیات دارای بالاترین ضریب می باشد. اگر قصد قبولی در یک رشته ی مهندسی و در یک دانشگاه خوب را دارید، به این درس توجه زیادی داشته باشید و خود را برای درصد بالایی در این درس (بالاتر از 70) آماده کنید.
درس فیزیک برعکس ظاهر سختی که دارد، اگر با آن همراه شوید و در هنگام مطالعه به مفاهیم آن توجه کنید، برای شما جزو دروس شیرین و به یادماندنی خواهد شد.
یک توصیه ی مهم: در درس فیزیک به جای مطالعه به ترتیب فیزیک 1- 2- 3 و پیش دانشگاهی 1- 2 مباحث را موضوعی مطالعه کنید مثلاً وقتی می خواهید بحث مکانیک را بخوانید ابتدا به سراغ فیزیک (2) بروید و مبحث مکانیک را در آنجا بخوانید و مسائل مربوط به آن را حل کنید و سپس مبحث مکانیک را در فیزیک پیش دانشگاهی1 مطالعه کنید. با این کار هم در زمان صرفه جویی کرده اید و هم به علت اینکه مباحث پایه ای را خوانده اید در بحث جدید نیز یادگیری بیشتری خواهید داشت .
اساس کار خود را در مطالعه ی درس فیزیک بر روی کتاب درسی و موضوعات مطرح شده درآن بگذارید و سپس در صورت لزوم به جزوات دیگر مراجعه کنید.
در حال حاضر پرسش های این درس به سمت مفهومی شدن پیش می رود. قبلاً برای تسلط بر فصل حرکت شناسی در مبحث مکانیک یک دانش  آموز می بایستی حداقل 30 تا40 نکته ی کنکوری که اغلب هم خارج از کتاب درسی بودند، حفظ می کرد؛ ولی اکنون احاطه بر مطلب درسی به اضافه چند نکته ی اساسی ، راه گشا می باشد. البته منظور این نیست که نکات و فرمول های تستی را یاد نگیرید، بلکه شما باید ابتدا مطالب را به صورت مفهومی یاد گرفته و سپس نکات تستی را استفاده کنید. علاوه بر این اگر نگاهی گذرا به پرسش های فیزیک در سال های گذشته داشته باشید، خواهید دید که اکثر پرسش های این درس تکراری هستند، یعنی چیزی حدود 70 الی80  درصد این پرسش ها مشابه پرسش های کنکور سال های قبل می باشد. پس حتماً بررسی تست های کنکور سال های قبل را در این درس در برنامه ی خود بگنجانید.
نکته ی دیگر توجه به مبحث مکانیک است که این بحث 20 الی 25 درصد پرسش ها را به خود اختصاص داده است . در مکانیک برای یادگیری بهتر، تا می توانید تست های متنوع و مسائل مختلف را که در سطح کتاب درسی است ، حل کنید.
* به این نکته نیز در حل تست ها در کنکور دقت داشته باشید که واحدها در سیستم SI می باشد، پس بهتر است قبل از شروع مبحث فشار و مکانیک، موضوع فیزیک و اندازه گیری را کاملاً یاد بگیرید. مثلاً تقریباً هر دو سال یک بار یک تست از چگالی می آید که منظور از طرح این تست در کنکور تبدیل واحدها در آن می باشد. در این درس نیز مرور را فراموش نکنید و هر چند وقت یک بار (طبق برنامه ی مرورها) به مباحثی که قبلاً خوانده اید، باز گردید و آن ها را مرور کنید تا مطالب یادآوری شوند.
بنابراین در خواندن درس فیزیک به 3 نکته ی زیر توجه داشته باشید:
1- از درک عمیق و مفهومی فیزیک غافل نشوید و هرگز یک مفهوم فیزیک را با ژرفایی که دارد، در حد یک تعریف خشک پایین نیاورید.
2- پس از مطالعه ی هر بخش از کتاب به صورتی که در بالا آمد، ابتدا مسائل و تمرین های مربوط به آن را حل کنید و وقتی به آن ها احاطه کافی یافتید، به سراغ تست بروید. بنابراین در دروس ریاضی و فیزیک توجه داشته باشید:
 مطالعه ی مفهومی و دقیق افزایش توانایی در حل مسائل و تمرین ها  مرور
 3- پس از هر بار خواندن از نکات و فرمول های مهم یادداشت برداری کنید و برای مرور از این یادداشت ها استفاده کنید.
 شیمی
 درس شیمی در کنکور از دروسی است که دانش  آموزان رشته ریاضی کمتر به آن اهمیت می دهند و معمولاً درصد کمی در این درس به دست میآورند زیرا بر این باورند که این درس در موفقیت آنها در رشته های مهندسی تأثیر چندانی ندارد. البته این امر تا حدودی در چند سال گذشته با افزایش ضریب این درس در کنکور رفع شده است . علاوه بر این با توجه به اینکه اکثر دانش  آموزان رشته ریاضی در این درس درصد بالایی نمی زنند از انحراف معیار بسیار بالایی برخوردار می باشد. به این نکته توجه داشته باشید که شیمی در کنکور معجزه می کند مخصوصاً اگر درصدی بالای 70-80 درصد را کسب کنید.
در درس شیمی توجه به شیمی پایه بسیار الزامی است و در کنکور نیز بخشی از تست ها از شیمی 2 و 3 مطرح می شوند. معمولاً دانش  آموزان رشته ریاضی ، شیمی را جزو درس های حفظ کردنی قرار می دهند ولی باید به این امر توجه داشته باشند که اکثر مطالب شیمی مفهومی است و تا به این مفاهیم احاطه کافی نیابند، مطالب حفظی کمک چندانی به آنها نمی کند.
برای حفظ کردن مطالب حفظی که گاهاً پایه ای می باشند، استفاده از فیش برداری و مرور آنها بسیار مفید است .
توجه داشته باشید که کسب درصد بالا در این درس می تواند جبران کننده دروس ریاضی و فیزیک باشد. اگر می خواهید در رشته های مهندسی و در یک دانشگاه خوب قبول شوید کسب درصد بالای 70 الزامی به نظر می رسد و برای کسب رتبه های عالی درصد بالای 85 مناسب است .
در این درس مطالعه ی دقیق کتاب درسی الزامی است . مطالب این درس را خیلی دقیق بخوانید. توجه به اشکال ، زیرنویس ها و نمودارها و.... شما را در درک مفاهیم درسی و درنتیجه در تست زنی بهتر کمک می کند.
به خاطر فرّار بودن مباحث این درس سعی کنید مرورهای مرتب را در برنامه ی خود قرار دهید.
در درس شیمی توجه به خواص فلزات ، نافلزات و خواص و ویژگیهای مولکولها، عناصر و ترکیبات آنها و رفتارهای غیرعادی عناصر، همچنین توجه به پیوندها و آزمایش ها و واکنش های شیمیایی بسیار مهم است .
علاوه بر مطلب بالا شناخت کلی از جدول مندلیف و درک درست گروهها و دوره ها لازم است و شما باید کاملاً به جدول مندلیف تسلط داشته باشید. گروههای مهم مانند گروه اوّل دوم، هفتم و هشتم را با توجه به عناصر و خواص گروه به خاطر بسپارید. یکی از راههای کسب این شناخت کلی مراجعه ی مکرر به جدول در سال های قبل از کنکور می باشد. در شیمی نیز از یادیارها می توانید استفاده های زیادی بکنید. مثلاً
I ) اکسید و هیدروکسید عناصر  سارق (حروف اوّل سرب، آلومینیوم، روی، قلع ) آمفوتر هستند یعنی دربرابر بازها خاصیت اسیدی و دربرابر اسیدها خاصیت و خصلت بازی دارند.
II ) سولفات های کاسب (حرف اوّل کلسیم ، استرانسیم ، سرب ، باریم ) رسوب کننده هستند یعنی انحلال پذیری آنها در آب خیلی کم است .
III ) عناصر پتاس بژ (حرف اوّل پلونیم، تلور، آرسنیک، سیلیسیم، بور، ژرمانیم ) عناصر شبه فلز در جدول تناوبی می باشند.
IV ) و یا عناصر گروه سوم را از پایین به بالا می توان توسط جمله ی زیر به خاطر بسپارید:
 V ) و یا عناصر گروه دوم را توسط کلمه ی مخفف بم کاسبر  (حروف اول بریلیم، منیزیم، کلسیم، استرانسیم، باریم، رادیم ) می توانید به خاطر بسپارید.
 دروس اختصاصی گروه علوم تجربی
 زیست شناسی
 درس زیست شناسی به خاطر دارا بودن بالاترین ضریب (ضریب 12) در کنکور سراسری گروه علوم تجربی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و نقش مهم و کلیدی را در ورود شما به دانشگاه به عهده دارد.
اگر تصمیم دارید در یکی از رشته های خوب رشته ی علوم تجربی مانند پزشکی ، دندانپزشکی ، داروسازی و... قبول شوید، باید در این درس درصدی بالاتر از 80-85  درصد را کسب کنید.
به خاطر تأثیر مهمی که این درس در کنکور دارد، معمولاً دانش  آموزان این درس را خیلی خوب مطالعه می کنند. نکته ی مهمی که شما در هنگام مطالعه ی این درس باید به آن توجه داشته باشید مرور است . این درس ، درسی نیست که با یک بار خواندن بتوانید در آن درصد بالایی کسب کنید بنابراین مرورهای متوالی  از این درس را در برنامه ی خود قرار دهید. برای کسب یک رتبه ی زیر 1000 مطالعه ی مستمر و حداقل روزانه 2 ساعت الزامی به نظر می رسد.
در هنگام مطالعه ی این درس ، کتاب درسی به عنوان بهترین مرجع مطالعه می باشد، منظور از مرور های متوالی و مطالعه ی مستمر، خواندن طوطی وار مطالب و تنها حفظ کردن آن ها نمی باشد، شما باید برای یادگیری عمیق مطالب از شیوه های صحیح مطالعه استفاده کنید. دقت کنیدکه شیوه ی مطالعه و یاد گرفتن از خود مطالعه مهم تر می باشد. استفاده از روش   SQ4R (پس ختام ) می تواند خیلی مؤثر باشد، مطالعه ی اجمالی اوّلیه در شکل گیری یک ذهنیت کلی به شما کمک می کند. در هنگام مطالعه از هیچ قسمت کتاب غافل نشوید و مطالب آن را خط به خط و با دقت بخوانید و زیر مطالب مهم آن خط بکشید (یا این کار را با ماژیک علامت زن انجام دهید.) به نمودارها و شکل ها دقت کافی داشته باشید. از حاشیه نویسی در این درس استفاده کنید و همچنین از مطالب خوانده شده ، خلاصه نویسی به عمل آورید و مطالب خلاصه شده را به صورت نمودار درآورید و آنها را دسته بندی کنید. برای حفظ مطالب آن از بحث یادیارها که در فصل دوم مطرح شده استفاده کنید و با خلاقیت ، مطالب را در قالب نمودارها و یادیارها و... فرا بگیرید.
در هنگام مطالعه ی فصل های جدید، مطالب فصل قبل را از روی خلاصه های خود بخوانید تا آنها را فراموش نکنید و بازهم تکرار می کنم : «این درس را چندین بار به طور جدی و فعال مرور کنید.»
با توجه به تغییرات کتاب های زیست شناسی نسبت به سال های گذشته ، دیگر نمی توان به کتاب زیست پایه ی خاصی (مثلاً پیش دانشگاهی) اهمیت بیش تر دارد. اولاً مطالب کتاب های زیست بسیار به هم پیوسته می باشند و برای یادگیری مطالب لازم است تمامی کتاب های زیست را (دوم، سوم، پیش دانشگاهی) به دقت مطالعه کرد و ثانیاً برخلاف سال های گذشته دیگر سهم پایه ی خاصی در پرسش های کنکور بیش تر از پایه ی دیگر نیست و می توان گفت تقریباً تعداد پرسش های برابری از هر سه پایه مطرح می شود.
در این درس بررسی تست های سال های قبل کنکور سراسری و دانشگاه آزاد بسیار مهم است . تقریباً نیمی از پرسش ها در این درس در سال های قبل به نحوی آمده است . (مثلاً به صورت پرسش های مشابه ) که این امر خود اهمیت مرور و بررسی تست های سال های اخیر آزمون سراسری را در این درس نشان می دهد.
 شیمی
 با توجه به ضریبی که این درس در کنکور سراسری دارد (ضریب 9) یکی از بااهمیت ترین دروس اختصاصی گروه علوم تجربی است (یعنی بعد از زیست شناسی مهم ترین درس به حساب میآید.) قبولی در رشته پزشکی بدون کسب یک نمره ی بالا در این درس امکان ندارد. درصد این درس جبران کننده دروس فیزیک و ریاضی است . برای کسب یک نمره ی خوب علاوه بر جزوات اساتید حتماً کتاب درسی را نیز بادقت مطالعه کنید و از حل و توجه به تمرینات هر فصل نیز غافل نشوید. دقت داشته باشید برای کسب رتبه ی زیر 2000 باید حداقل 70 درصد و برای کسب رتبه های سه رقمی (زیر 1000) نیاز به درصد بالای 80 دارید. با نگاهی گذرا به درصدهای کسب شده در این درس توسط دانش  آموزان رشته تجربی متوجه خواهید شد این درس دارای میانگین بالایی است بنابراین سعی کنید از هم قطارهای خود عقب نمانید.
برای مطالعه ی مؤثر این درس به نکاتی که در شیمی رشته ریاضی توضیح دادیم دقت کنید. البته به این نکته نیز توجه داشته باشید که پرسش ها ی شیمی رشته تجربی سخت تر از پرسش های شیمی رشته ریاضی می باشد.
 ریاضی
 برخلاف تصور اکثر دانش  آموزان رشته ی علوم تجربی این درس از اهمیت زیادی در کنکور برخوردار است . معمولاً دانش  آموزان رشته ی علوم تجربی اعتقاد دارند درس ریاضیات با ضریب 6 در کنار دروسی مانند زیست شناسی که ضریب 12 و شیمی که ضریب 9 دارد از اهمیت کمی برخوردار است . سخت بودن این درس برای دانش  آموزان رشته تجربی این مسأله را تشدید می کند.
باید دقت داشته باشید از لحاظ محاسباتی که برای تعیین نمره تراز صورت می گیرد، ارزش یک تست زیست شناسی به خاطر درصد آن به اندازه ی ارزش دو تست ریاضی   [ به دلیل انحراف معیار بالای این درس   ] نمی باشد. سعی کنید این تصور غلط را از ذهن خودتان دور کنید.
این درس در کنکور از اهمیت خاصی برخوردار است و درست مانند درس عربی در دروس عمومی ، دارای انحراف معیار بسیار بالایی است . اگر می خواهید در رشته ی پزشکی قبول شوید و یا اگر تصمیم دارید رتبه ی بسیار خوبی را کسب کنید باید در درس ریاضی نیز نمره ی بالایی کسب کنید. درصد درس ریاضی در گروه علوم تجربی ، تعیین کننده شهر و دانشگاه است . کسب یک درصد خوب مثلاً 50 درصد یا کسب یک درصد خیلی خوب مثلاً بالای 80 درصد معجزه می کند و به شما در کسب رتبه های زیر 1000 و یا در مورد دوم برای کسب رتبه های دو رقمی کمک فراوانی می کند.
در هنگام مطالعه ی این درس دقت داشته باشید که حل تمرین ها و مسائل ، بسیار مفید و ضروری است . برخی از دانش  آموزان تجربی این درس را مانند زیست شناسی مطالعه می کنند، که این کار بسیار اشتباه می باشد. در درس ریاضی پس از مطالعه ی دقیق درس از مسائل حل شده شروع کنید و باحل مجدد آنها، بدون رجوع به کتاب کار را ادامه دهید. سپس مسائل کتاب و یا جزوه درسی تان را با دقت حل کنید و پس از آن که به درس و مسائل احاطه پیدا کردید به سراغ تست بروید. مرور این درس را نیز در برنامه ی درسی خودتان بگنجانید و مطابق برنامه ی مرورها به درس های قبلی بازگشته و آنها را مرور کنید تا دچار فراموشی نشوید.
برخی از دانش  آموزان در حل مسائل و تست ها کار را تا اواسط حل ادامه می دهند و سپس به هوای آنکه این تست را فرا گرفته اند، حل مسأله یا تست را رها کرده و به سراغ تست بعدی می روند. اگر می خواهید در کنکور دچار مشکل نشوید این کار را نکنید و مسأله را تا رسیدن به جواب نهایی دنبال کنید. این کار علاوه بر افزایش سرعت و دقت عمل شما در کنکور باعث افزایش توانایی حل مسأله می گردد.
در هنگام پاسخگویی به سؤالات تجربی اکثر دانش  آموزان از درس زیست شناسی شروع می کنند و پس از پاسخگویی به شیمی و فیزیک و در آخرِ کار هنگامی که ذهن آنها خسته شده است به سراغ سخت ترین تست ها در این درس می روند.
در این درس معمولاً حدود 8-10  تست بسیار ساده طرح می شوند. پیشنهاد می شود اگر این درس را خوب مطالعه کرده اید در ابتدا به سراغ این 8-10 تست بروید و آنها را در فرصتی حدود 20 دقیقه حل کنید از زمان 35 دقیقه ی ریاضی هنوز 15 دقیقه باقی است .
پاسخگویی صحیح به این 8 الی 10 تست درصدی بین 25 تا 5/33 را برای شما به همراه دارد که یک درصد پایه ای و مناسب برای شما با توجه به زمان حل آنها می باشد. سپس به سراغ تست های زیست شناسی ، شیمی و فیزیک بروید و آنها را بادقت حل کنید. اگر فرصت اضافی داشتید به سراغ بقیه ی تست های ریاضی بروید.
البته شما باید نحوه ی پاسخ گویی به دروس مختلف را در آزمون های آزمایشی (قبل از کنکور) امتحان کرده و بهترین شیوه ی پاسخ گویی متناسب با ویژگی های تحصیلی و فردی خودتان را انتخاب کنید.
درصورتی که دانش  آموز ضعیفی در این درس هستید، این درس را رها نکنید. حداقل مباحثی را که آنها را راحت تر یاد می گیرید و یا مباحثی که سؤال خیز هستند (با مشورت معلم ریاضی تان ) انتخاب کنید و در آنها به یادگیری در حد تسلط برسید و در کنکور سعی کنید به سراغ آنها رفته و حداقل به تست های ساده پاسخ دهید.
 فیزیک
 در این درس دانش  آموزان رشته ی تجربی دارای میانگین درصدی پایین تر از زیست شناسی و شیمی می باشند. این درس نیز به دلیل ضریبی که دارد در رشته ی تجربی از اهمیت خاصی برخودار است و کسب یک درصد بالا می تواند بسیار حائز اهمیت باشد.
توضیحات مربوط به مطالعه ی این درس در یک توصیه ی مهم در درس فیزیک رشته ریاضی آمده است . همانطور که در آنجا بیان شد، تسلط بر مفاهیم ، حل مسائل ، حل تست ها از جمله تست های آزمونهای سراسری و دانشگاه آزاد و همچنین مرور، بسیار مهم است . برای آشنایی بیش تر بخش ذکر شده را مطالعه کنید.
حتی اگر دانش آموز ضعیفی در این درس هستید، حتماً سعی کنید که این درس را در برنامه ی درسی خود بگنجانید یا حداقل مباحثی را که راحت تر یاد می گیرید، حتماً بخوانید. چنان چه احساس می کنید به تمامی مباحث به یک اندازه  تسلط دارید، بهتر است که مطالب ر ابه ترتیب زیر مطالعه کنید: 1- نور 2- فشار 3- گرما و ترمودینامیک 4- مکانیک 5-  الکتریسته 6- مو
 زمین شناسی
  این درس در برخی از رشته ها مانند زمین شناسی و شیمی و... دارای ضریب هستند و برای بقیه ی رشته ها دارای ضریب صفر است . به این دلیل اکثر دانش آموزان از مطالعه ی این درس و پاسخ دادن به سوالات زمین شناسی صرف نظر می کنند. اما باید توجه داشته باشید که کسب یک نمره ی متوسط یا بالا تاثیر زیادی در رتبه ی کشوری شما می گذارد و قبول شدن در رشته هایی که به صورت کشوری در آن ها گزینش صورت می گیرد، متاثر از رتبه ی کشور شما خواهد بود. شما می توانید با گنجاندن مطالعه ی این درس در برنامه ی درسی خود حتی در سه یا دو ماه قبل از آزمون و پاسخ دان به پرسش های این درس رتبه ی کشوری بهتری کسب کنید. در بحث روش های مطالعه ی این درس به مباحث مطرح شده در درس زیست شناسی مراجعه کنید. (زیرا روش های مطالعه ی این دو درس بسیار شبیه به هم هستند.)
 دروس علوم انسانی
به  قول سقراط «فقط نهایت جهل یا نهایت هوشمندی می تواند در مقابل تغییر مقاومت کند» پس عزیزان تا چراغ کنکور سبز است سعی کنید با قایق خویش از این مسیر رنگی عبور کنید. 
همیشه تعداد داوطلبان انسانی بیش از سایر گروه هاست و برعکس، پذیرش دانشگاه ها، کم تر از سایر گروه ها می باشد. ولی با این وصف، اگر کسی آگاهانه و هدف مند در جریان کنکور قرار گیرد می تواند نتیجه ی مطلوبی بگیرد، حتی اگر  آن شخص، از جمله ی دانش آموزان ضعیف و متوسط باشد؛ زیرا بر خلاف گروه های ریاضی و تجربی، در گروه انسانی، داوطلب می تواند با درک موقعیت خود و شرایط موجود کنکور انسانی و در نظر گرفتن نقاط ضعف و قوت آن، گام های خود را محکم تر و موثرتر بردارد. به عنوان نمونه در سال های اخیر، دانش آموزی داشتیم که معدل دیپلم او 57/10 بود و از مدرسه نیز اخراج شده بود ولی با انگیزه ی بسیار خوب و با تلاشی هدف مند به نتیجه رسید و نفر اول کنکور شد: "به  عمل کار برآید"
* عمیق خواندن بعضی دروس به جای خواندن همه ی درس ها
تجربه ثابت کرده است، آن هایی که از 100% مطالب درسی و کتاب ها را با عمق 75% می خوانند به مراتب کم تر از داوطلبانی نتیجه می گیرند که 75% مطالب را با عمق 100% می خوانند.
* «ترک کردن عادت های بد»
شاید داوطلب، یک یا چند عادت مطالعاتی بد داشته باشد که باید به تدریج بتواند آن‏‏ها را محدود یا حذف کند. مثل:
1-مطالعه ی پیوسته ی یک درس یا کتاب در یک روز: این روش مخصوصاً برای کسی که چند روز دیگر همه ی دروس را باید در زمان محدودی پاسخ دهد، خوب نبوده و آزار دهنده خواهد بود.
2- عادت به شب خوانی: الان زمانی است که باید از همه ی فرصت ها استفاده ی مناسب کرد ولی نیاز به خوابیدن و استراحت، نباید فدای مطالعه ی فشرده ی پیش از کنکور شود.
3- عادت به مطالعه در فضای آرام: شاید محل و زمان برگزاری آزمون شما، زیاد آرام و مناسب نباشد و این عادت قبلی و  وسواس درباره ی آرامش محل مطالعه و آزمون، مانع رسیدن به نتیجه ی مطلوب  شود.
4- عادت های اجرایی: بد خواندن پرسش ها یا گزینه‏ها، بی دقتی در محاسبات ساده (بی توجهی به مثبت یا منفی بودن عدد، عددگذاری اشتباه در فرمول ها)، بی توجهی به فعل منفی جمله‏ی پرسش ( است / نیست، دارد / ندارد، فاقد است/ واجد نیست) عدم توجه به شماره ی پرسش در برگه ی پاسخ نامه ی پرسش ها.
نکته ی 1: در سال های اخیر، داوطلب باید شمار ه ی گروه آزمون خود را در برگه ی پاسخ نامه بر اساس برگه ی پرسش ها، مشخص کند مثلاً  آزمون ، ، ، ،  یا . بعضی داوطلبان این امر را فراموش می‏کنند.
نکته ی 2: اگر تا الان درس تاریخ و جغرافیا را مطالعه ی دقیق نکرده اید ولی جزو داوطلبانی هستید که در آزمون های جامع بیش‏تر از 80% پرسش ها را پاسخگو هستید، حتماً به این درس ها بپردازید، در غیر این صورت، توصیه نمی‏شود.

روش های تقویت تمرکز حواس و جلوگیری از حواس پرتی

روش های تقویت تمرکز حواس و جلوگیری از حواس پرتی

انسان، به سبب ویژگی های بی نظیرش در میان همه موجودات، عنوان اشرف مخلوقات را به خود اختصاص داده است. او استعداد خاص تفکر و یادگیری دارد که به او اجازه می دهد اعمال خاص انجام دهد. نتایج اعمالش را پیش بینی و ارزیابی کند. تغییر و تحولات گوناگون و سریعی را در عرصه علم و فناوری به وجود آورد. آن چنان که به قول تافلر دنیا را به دهکده ای تبدیل کند که اطلاعات را در سریع ترین زمان ممکن از قاره ای به قاره دیگر انتقال دهد.
بنابراین بر اثر پیشرفت سریع و غیر قابل انتظاری که در قلمرو دانش و فناوری طی چند قرن اخیر نصیب انسان شده است حجم اطلاعات و دانسته های بشری روز به روز به طور سر سام آوری در حال افزایش است. بر دانش آموزان و دانشجویان لازم است که هرچه سریعتر خود را با این تغییر و تحولات همگام سازند. در این راستا، بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان کوشش زیاد می کنند. بسیار مطالعه می کنند اما به دلیل عدم توانایی در تمرکز حواس، هنگام مطالعه نمی توانند به نتیجه دلخواه دست یابند.
تمرکز در لغت یعنی تراکم ، فشردگی مجموعه، چکیده، تمرکز در اصطلاح یعنی حفظ و نگهداری توجه و تمرکز حواس، روی موضوعی معین، بدون تمرکز حواس، یادگیری مثمر ثمر نخواهد بود. بنابر این همه افراد توانایی تمرکز دارند و تمرکز نسبی است یعنی کسی نمی تواند ادعا کند کاملا حواس پرت است ویا همیشه تمرکز حواس دارد.
تمرکز گاهی ساده است و گاهی مشکل. تمرکز در موضوع هایی که نیاز به تفکرو تجزیه و تحلیل دارند مشکل و تمرکز در موضوع هایی که جنبه ی تفریحی و سرگرمی دارند، بسیار آسان است.
تمرکز حواس:
یعنی عوامل حواس پرتی را به حد اقل رساندن… تمرکز هر شخص به نسبت کاهش عوامل حواس پرتی او افزایش می یابد و بنا به تغییرات موقعیت ذهنی و محیطی او تغییر می کند. بیشتر افراد گمان می کنند که تمرکز یک امر ذاتی و تغییر آن ناممکن است، در حالی که تمرکز یک امر اکتسابی است و باید هر روز پرورش و جهت داده شود و هر کس با هوش عادی خود می تواند به آن دست یابد. پس برقراری تمرکز حواس به میزان کاهش عوامل حواس پرتی بستگی دارد. یعنی هر چه عوامل مزاحم و مخل تمرکز بیشتر باشند توانایی حفظ تمرکز حواس کمتر است و بر عکس. لذا حواس پرتی؛ یعنی خارج شدن از روند مطالعه یا جریان کاری و فرو رفتن در افکار و تخیلات و یا انجام کار دیگر.
 منشاء حواس پراگندگی:حواس پرتی یا منشاء ذهنی و درونی دارد و یا منشاء بیرونی و محیطی
حواس پرتی درونی و ذهنی:
عبارت است از اشکالات فکری انسان و اندیشه هایی که موانعی بر سر راه توجه دقیق به مطالعه و تمرکز حواس ایجاد می کنند. این موقع شامل مواردی از قبیل: درد، رنج، غم وغصه ، نگرانی، گرسنگی و تشنگی ، سردی و گرمی ، ترس و خشم و شادی ، سردرد و … می باشد.
حواس پرتی بیرونی و محیطی:
آنچه که به محیط پیرامون فرد ارتباط پیدا می کند و یا تحریکات غیر عادی که توسط حواس مختلف انسان ایجاد می شوند مانند نور شدید و نور ضعیف، صداهای ناهنجار، روشن بودن رسانه ای صوتی و تصویری و نظایر این ها ممکن است فرایند تمرکز حواس را با اشکال مواجه کنند.
رهایی از حواس پرتی و ایجاد تمرکز حواس در افراد مختلف، متفاوت است و به حالت درونی، تجربه ها مکان و موقعیت آن ها بستگی دارد. برخی از افراد اظهار می دارند که من آدم کاملا حواس پرتی هستم و برخی دیگر می گویند نمی توانم تمرکز حواسم را به روی کاری حفظ کنم. در حالی که این تفکر غلط است و هیچ کس نباید خود را فردی کاملا حواس پرت یا فاقد تمرکز حواس بداند بلکه بهتر است وقتی که تمرکز حواس فردی دچار اختلال شد، بگوید در این لحظه و در محیط فعلی حواس پرتی من بیشتر و میزان تمرکزمن کمتر است. لذا حواس پرتی بیشتر علل درونی دارد و به طبیعت خود فرد، ویژگی ها، حالات روحی و روانی، و عادات فردی بستگی دارد.
بی شک حواس پرتی بیرونی آسانتر از عوامل حواس پرتی درونی بر طرف می شود . پس می توان بدون توجه به عوامل محیطی مانند: سرو صدای زیاد، شلوغ بودن محیط و حتا داخل مترو، سرویس و هنگام مسافرت تمرکز حواس خود را حفظ کرد. اما نمی توان در حال گرسنگی و یا تشنگی شدید، نگرانی و ناراحتی و دگرگونی فکر و اندیشه با تمرکز مطالعه کرد و یا کار دیگری را با تمرکز انجام داد و مطالعات و یا تجربیات زیادی این موضوع را تائید کرده است که یک انسان می تواند در محل پر سرو صدا و نا آرامی با تمرکز و توجه کافی مطالعه کند.

روشهای تقویت تمرکز حواس:
تمرکز حواس هنگام مطالعه کلید اصلی و اساسی درک و فهم مطالب است. و کلید اساسی تمرکز حواس استفاده از روش هایی است که باعث تقویت و پرورش ومهارت در برقراری تمرکز حواس هنگام مطالعه می شوند. بنابراین بدون تمرکز حواس ممکن است درک و فهم مطلبی که فقط یک ساعت وقت لازم داشته باشد، ساعت ها وقت بگیرد اما به خوبی فهمیده نشود و امر مطالعه بی فایده است و اثر مثبتی نخواهد داشت. لذا کاربرد روش ها و فنونی که به خواننده کمک می کند تا هنگام مطالعه فعال باشد، تمرکز حواس را تقویت و مهارت فرد را در ایجاد تمرکز حواس هنگام مطالعه افزایش می دهد این روش ها عبارتند از:
1-آمادگی برای مطالعه:
برای شروع مطالعه، ابتدا بایستی خود را از جهات گوناگون آماده کرد، زیرا حداکثر آمادگی، مقدمه ای برای علاقمندی به مطالعه، ایجاد تمرکز حواس و یادگیری بهتر می باشد. منظور از آمادگی پیدایش تمام شرایطی است که شخصی را قادر می سازد تا با اطمینان به موفقیت و اعتماد به نفس، به تجربه خاصی بپردازد.
آمادگی بدنی:
به رشد و تکامل طبیعی بدن، تندرستی و نداشتن نقص های بدنی مربوط است. گاهی وجود بیماری هایی مانند زخم معده، میگرن، سردرد و نظایر این ها باعث از بین رفتن تمرکز حواس و مانع مطالعه فرد می شود و فرد تا به دست آوردن تندرستی کامل قادر به برقراری تمرکز حواس و مطالعه ثمر بخش نیست و انگیزه کافی هم برای مطالعه ندارد.
آمادگی ذهنی:
آمادگی ذهنی را می توان از خصوصیاتی نظیر رشد گویای سالم، قدرت تفسیر و تعبیر اشکال، توانایی درک همانندی ها و نا همانندی ها میان کلمات و … شناخت دانست.
آمادگی اجتماعی:
به ماهیت و وسعت تجارب فرد بستگی دارد که می توان آن را با تجربه و تحلیل زمینه خانه و خانوادگی، محیط وسیع اجتماعی که او در آن تجربه اندوخته است و تربیت پیشین او تعیین کرد.
آمادگی روانی:
آمادگی روانی به شکل پیچیده ای با رشد و تکامل بدنی، ذهنی و اجتماعی آمیخته است. خستگی، بی قراری، بی تابی، کوتاهی زمان، دقت نداشتن تمرکز در مطالعه، واکنش های منفی نسبت به خود و دیگران، ضعف اعتماد به نفس و نظایر آن ها همگی نشانه نبودن آمادگی روانی، بدنی، ذهنی و اجتماعی دانش آموزان و دانشجویان، اجرای برنامه های آموزشی، تمرکز حواس و فرایند یادگیری را آسان تر و مطلوب تر می کند.
2- داشتن علاقه به مطالعه:
مطالعه ثمر بخش از دو عامل متاثراست: یکی علاقه نسبت به مطالب خواندنی، دیگر کاربرد ماهرانه فنون مطالعه نسبت به مطلب خواندنی.
سبب می شود تا شخص به مطالعه بیشتر بپردازد، مطالعه بیشتر منجر به بهتر شدن فنون مطالعه می شود، کاربرد فنون بهتر، مطالعه را آسان تر، سریعتر و لذت بخش تر می سازد؛ در نتیجه علاقه خواننده نسبت به مطالعه افزایش می یابد.
پس تا زمانی که فرد تمایل یا علاقه به انجام کاری نداشته باشد نمی تواند برانگیخته شود. لذا وقتی خواننده به موضوعی علاقه مند می شود، خود به خود بر آن تمرکز می کند، بیشتر دقت می کند و به راحتی مطالب را به حافظه می سپارد و بعدا هم خیلی راحت به خاطر می آورد. پس ازعلاقه پیدا کردن نسبت به مطالب، گام بعدی تعیین هدف مطالعه است زیرا هدف زیر بنای انجام کاری است و به فعالیت انسان جهت و نیرو می دهد . هدف ارزشمند، فرد را به خواستن و طلب کردن وادار می کند و نیروی لازم را برای فعالیت در وی بوجود می آورد وسبب پیدایش تمرکز در او می شود. لذا هر فرد برای مطالعه باید هدف مشخصی داشته باشد.
« زیرا تعلیم و تربیت علم اهداف است و همه بر این باورند که بدون داشتن هدف، یادگیری کاری بس دشوار و غیر ممکن است»
همان طور که فرانکین معتقد است انسان بدون هدف مانند گلوله ای است که بدون هدف شلیک می شود. علاوه بر آن مطالعه بدون هدف یکی از عادات غلط مطالعه بشمار می رود.
 
3- تعیین زمان و مکان مطالعه:
یکی از راه های برقراری تمرکز حواس این است که مطالعه در آن ساعت از روز انجام گیرد که برای فرد مناسب تر است. اما تعیین مناسب ترین زمان برای مطالعه کاری دشوار است و به عادات فردی بستگی دارد. برخی افراد عادت دارند تا نیمه های شب بیدار بمانند و با استفاده از سکوت و آرامش شبانه با خیالی راحت و آسوده مطالعه کنند برخی دیگر عادت دارند شب زود بخوابند و صبح زود از خواب بیدار شوند وبه مطالعه بپردازند. با این توصیف تعیین زمان و مقدار مطالعه باعث آگاهی از تمام زمینه مطالعه، برقراری تمرکز حواس، عدم سردرگمی، جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی و فهم بهتر مطالب می شود.

والتر پارک در کتاب خود به نام « چگونه درس بخوانیم؟» چنین می نویسد: « موفقیت یا عدم موفقیت شما در تحصیلات دانشگاهی، مستقیما به این امر بستگی دارد که چگونه از وقت خود استفاده می کنید؟ موفقیت در دانشگاه و البته در مقاطع تحصیلی پایین تر نیز بستگی به استفاده اشتباه از زمان دارد .»
«محیط آشنای یک اتاق مشخص، در حین مطالعه موجب انصراف کمتر و تمرکز بیشتر حواس می شود ،زیرا لوازم آن اتاق هر روز پیش چشم شما است و کمتر توجهتان را به خود جلب می کند . به علاوه اگر هر روز به وقت مطالعه در اتاق معینی بودید کم کم ذهنتان عادت می کند که به محض رسیدن به آن اتاق آماده تمرکز حواس و فراگیری شود. »
بنابراین ثابت بودن مکان مطالعه و مشخص بودن آن به علت دسترسی به آن و فراهم بودن وسایل مورد نیاز از قبیل کتب درسی، دفاتر، کتاب لغت، خط کش، قلم و نظایر آن جهت مطالعه موجب تمرکز حواس بیشتر و آمادگی ذهنی هنگام مطالعه می شود.
پس یکی از بهترین راه های برقراری تمرکز اختصاص دادن یک اتاق مجهز به آنچه لازم دارید، در موقع مطالعه است. این اتاق خیلی زود مناسب تمرکز و یادگیریتان شده و کار شما را به طور خودکار راحت تر می کند و بعد برایتان یک عادت مفید می شود. « برای داشتن تمرکز به هنگام مطالعه ابتدا باید خود را از دنیای خارج جدا کنید و محیط مناسبی برای مطالعه بر گزینید. چنین محیطی باید آرام، روشن و دارای هوای مناسب باشد. هیچ چیز به اندازه سر و صدا، خسته کننده و مانع تمرکز حواس نیست. ایجاد محیط کار مناسب، به دلیل ایجاد آرامش و شرایط مناسب اهمیت دارد و زمینه ای است برای تمرکز و دقت».
 
3- یاد بگیر که بگویی «نه»:
« زمانیکه تصمیم گرفتید باید مطالعه کنید اما دوستان یا هم اتاقی های شما در خواست می کنند که دور هم جمع شوید ؛ هنر گفتن «نه» را در خود تقویت کنید. اگر این اراده در شما ضعیف است، می توانید روی در اتاق مطالعه خود بنویسید « مزاحم نشوید» اگر موفق نشدید می توانید کارهای دیگری انجام دهید که نشان دهد شما دوست ندارید که کسی باعث از هم گسیختن افکار شما شود».
4- ترک افکار منفی و داشتن افکار مثبت:
مطالعه عمیق و یادگیری ثمر بخش وقتی حاصل می شود که فرد تصور مثبتی از خود داشته باشد و به خود اعتماد کند. زیرا اعتماد به خود در موفقیت مؤثر است و مهارت را بیشتر و نیرو را افزایش داده و مغز را سالمتر می کند. وقتی می خواهید کاری انجام دهید از گفتن کلماتی همانند: نمی خواهم ، نمی دانم، نمی توانم بپرهیزید. جمله «این کار محال» است را از دفتر زندگی خود خط بزنید، ترس و بدگمانی و بی ارادگی را از ذهن خود دور کنید. هرگز به خویشتن اجازه ندهید که هیجانات و افکار منفی شما را در خود غرق سازد و تمرکز حواس شما را مختل کند.

اعتماد به نفس داشته باشید و پیوسته به نزد خود تکرار کنید که قادر به انجام کار هستم ، می توانم انجام دهم و باید انجام دهم . بدین طریق تفکر مثبت را در خود پرورش دهید. قوی بودن اعتماد به نفس احساس شعف و شادی را در شما بوجود می آورد و در حالت شادمانی از تمرکز حواس خوبی برخوردارید. بهتر فکر می کنید، بهتر مطالعه می کنید و نتیجه کارتان بهتر می شود.
مارگریت کوربت می نویسد « انسان در بحر اندیشه های خوشایند حافظه بهتری پیدا می کند و ذهن در حالت آرامی قرار می گیرد و میل به یادگیری را در خود بوجود می آورد» لذا خودپنداری مثبت مهمترین کمک برای تمرکز و یادگیری است. اگر بتوانیم تصورات غلط ومنفی را از ذهن خود دور نموده و تصورات مثبت را جایگزین کنیم ، می توانیم علاقه به مطالعه و یادگیری را در خود ایجاد کنیم چرا که علاقه به مطالعه شرایط اصلی و اساسی ایجاد تمرکز حواس به هنگام مطالعه است. آلفردآدلر روانشناس مشهور ، در دوره جوانی در درس ریاضی بسیار ضعیف بود. معلمش این موضوع را با والدینش در میان گذاشت آن ها باور کردند که آدلر در درس ریاضی ضعیف است، آدلر هم این موضوع را پذیرفته بود. یکی از روزها که معلم مسئله ای را روی تخته نوشته بود و شاگردان کلاس از حل مسئله عاجز مانده بودند، آدلر جواب مسئله را پیدا کرد ، پای تخته رفت و در میان حیرت همگان مسئله را حل کرد. فهمید که توانایی درک و فهم مطالب درس ریاضی را دارد، استعدادش را باور کرد، تصورات مثبت را جایگزین تصورات منفی کرد و از آن به بعد یکی از دانش آموزان ممتاز درس ریاضی شد.
5- طرح سئوال:
طرح سئوال یکی از شیوه های مطالعه دقیق و فعالانه است که در تمام اوقات مطالعه، مفید است. طرح سئوال پیش از مطالعه دقیق، فرد را وادار می کند تا به طور فعالانه و با تمرکز و دقت کافی و با انگیزه و علاقه به مطالعه بپردازد. طرح سئوال هنگام مطالعه یکی از روش هایی است که خواننده را فعال و به طور عمقی او را در گیر مطالعه می کند و سبب برانگیختن جدیت و تلاش وی به هنگام مطالعه می شود و فرد برای یافتن پاسخ به سئوالات بایستی تمرکز حواس خود را حفظ نماید، زیرا در هنگام مطالعه، نمی توان بدون تمرکز پاسخ سئوالات را پیدا کرد. بعد از خواندن مطالب با طرح سئوال می توان میزان فراگیری خود را ارزش یابی نموده و به نقاط قوت و ضعف خود پی برد و سبب ایجاد نظر انتقادی نسبت به مطالب در فرد می شود. خواننده در مطالعات بعدی برای از بین بردن نقاط ضعف خود با دقت و تمرکز بیشتری مطالعه می کند.

6- آگاهی از شیوه های صحیح مطالعه و یادگیری:
برخی از والدین به طور مدام به فرزندان خود می گویند درس بخوانید، مطالعه کنید، ولی هرگز نمی گویند چگونه مطالعه کنید و روش های صحیح مطالعه را نمی دانند.
بنابر این آگاهی از شیوه های صحیح مطالعه و یادگیری چون: تند خوانی ، عبارت خوانی، خواندن اجمالی ، خواندن تجسمی، و … به خواننده کمک می کند تا تمرکز حواس خود را هنگام مطالعه حفظ نمایند.
تند خوانی:
تند خوانی باعث توجه و تمرکز بیشتر و فهمیدن مطالب و در نتیجه باعث یادگیری بهتر می شود. فکر و ذهن ما قادر است هزاران کلمه را در دقیقه از خود عبور دهد ولی اگر سرعت مطالعه ما پائین باشد، ذهن وقت اضافی می آورد و ناچار به این شاخه وآن شاخه می پرد و در نتیجه حواس پرتی ایجاد می شود. اما مطالعه سریع و یا تند خوانی فرصت جولان به ذهن نمی دهد و سبب برقراری تمرکز حواس هنگام مطالعه می شود.
عبارت خوانی:
عبارت خوانی یعنی خواندن عبارات و جملات به عوض خواندن کلمات.
عبارت خوانی به نوع دیگری به تمرکز حواس کمک می کند. از این طریق خواننده باید با سرعتی که نزدیک به سرعت اندیشیدن اوست، بخواند. اگر سرعت آنقدر کم باشد که ذهن از حالت فعال بودن باز بماند، احساس دلزدگی ایجاد می شود و چیزهای دیگری ذهن فرد را مشغول می کند و از روند مطالعه خارج می شود . بنابراین اگر سرعت خواندن با سرعت اندیشیدن هماهنگ باشد باعث افزایش تمرکز حواس می شود.
خواندن اجمالی:
روش خواندن اجمالی مبتنی است بر یک نمونه گیری سریع از نکات اساسی و صرف نظر کردن از جزئیات، در این روش خواننده مطالب را سازمان بندی می کند، آن گاه هدف از مطالعه خود را مشخص نموده و مقدار زمان مطالعه و میزان دشواری کتاب را تخمین می زند و سپس از طریق سئوال کردن، کنجکاوی ، علاقه، دقت و تمرکز حواس فرد ، افزایش میابد.
خواندن تجسسی:
منظور از روش تجسسی طرح انواع سئوالات جزئی و کلی و مطالعه عمیق و اثر بخش در جهت دست یافتن به پاسخ این سئوالات است … کسی که به دنبال چیزی می گردد به احتمال بیشتری آن چیز را پیدا می کند لذا هدف خواندن تجسسی افزایش دامنه تمرکز و درک عمیق تر معانی است. به همین دلیل خواندن تجسسی تمرکز حواس و علاقه فرد را افزایش می دهد و به او کمک می کند تا مطالب دشوار را تجزیه و تحلیل نموده و آن ها را بهتر بفهمد. فهمیدن مطالب موجب تحکیم آن ها در حافظه می شود پس خواندن تجسسی برای غلبه بر تنبلی، حالت کسلی، پرتی حواس، از طریق تحریک حس کنجکاوی و شرکت فعالانه در مطالعه به کار می رود.
جدیت در مطالعه:
به محض نشستن پشت میز مطالعه خواندن را با جدیت شروع کنید، چرا که اگر سریع مشغول به کار مطالعه شوید، تمرکز حواس زود به دست می آید « این ضرب المثل چینی را به یاد داشته باشید که: فتح ستارگانی که هزاران فرسنگ از ما دور هستند با بر داشتن قدم اول امکان پذیر است» شک و تردید حاصلی جز حواس پرتی یا انحراف حواس و تسلیم به تخیلات واهی ندارد، اجازه ندهید چیزی جز مطالعه ذهن شما را مشغول کند. با خود تصمیم بگیرید تا مقدار زمانی را برای مطالعه مشخص کنید و خود را به مدت زمانی خاص محدود کنید. در این زمان از مطالعه دست نکشید، به مطالعه ادامه دهید، اما زمان مطالعه را طولانی نکنید بیهوده وسواس به خرج ندهید، بهانه تراشی نکنید به خود تلقین کنید که فرد با اراده ای هستید و می توانید هر درسی را به خوبی یاد بگیرید. جدی باشید و با علاقه و انگیزه مطالعه کنید تا هنگام مطالعه دچار حواس پرتی نشوید.
استفاده از رهنما:
یکی از شیوه های برقراری تمرکز حواس، استفاده از یک رهنما چون ؛ انگشت سبابه، مداد و … به هنگام مطالعه است. زیرا استفاده از یک رهنما هنگام مطالعه باعث تمرکز حواس بهتر، افزایش سرعت مطالعه، عادت به روان خواندن، جلوگیری از برگشت دوباره خوانی و اتلاف وقت و جلوگیری از خستگی چشم و ذهن می شود.
خط کشیدن زیر مطالب مهم:
استفاده از این روش یکی از شایعترین راهبردی است که اغلب دانش آموزان و دانشجویان از آن استفاده می کنند.
لذا هنگام مطالعه باید با استفاده از یک مداد، ایده ها و مطالب مهم و اساسی را علامتگذاری نمود. زیرا برای مشخص نمودن ایده ها و مطالب مهم و اساسی و خط کشیدن زیر آن ها لازم است با تمرکز حواس و دقت خاصی به مطالعه مشغول شد. پس خط کشیدن زیر مطالب مهم باعث برقراری تمرکز حواس و جلوگیری از حواس پرتی می شود.
یاداشت برداری هنگام مطالعه:
یاداشت برداری نوعی تکرار درس است که هم سبب تمرکز حواس و هم موجب بیشتر به خاطر سپردن مطالب می شود. یاداشت برداری خوب، کاری جدی و فعال است که با اندیشیدن ملازمه دارد، لذا برای یاداشت برداری باید هنگام مطالعه فعال بود و لازمه فعال بودن، داشتن تمرکز حواس است و برای برقراری تمرکز حواس جهت نوشتن، هماهنگی چشم و مغز به منزله نوعی یادگیری تجسمی چند بعدی با قدرتی بی نظیر است که تمرکز حواس را تقویت نموده و فهم مطالب و سرعت یادگیری را افزایش می دهد.
پیشنهادات:
1- سعی کنید با ایجاد انگیزه های نیرومند و در نظر گرفتن اهدافی که برایتان مهم و جالب توجه است نسبت به مطالعه در خود شوق و علاقه ایجاد کنید. زیرا علاقه داشتن نسبت به موضوعی سبب تمرکز حواس در هنگام مطالعه آن موضوع می شود.
2- موقعیت هایی که نمی توانید در آن ها تمرکز حواس داشته باشید، تجزیه و تحلیل کنید، احساسات خود را مورد بررسی قرار دهید و بدانید که چه عواملی افکار شما را دگرگون می کنند. افکار منفی و بیمارگونه را از خود دور کنید و هر موقعیت را تا حدی که می توانید به طور منطقی تعبیر و تفسیر کنید.
3- موضوع های مطالعاتی خود را تقسیم بندی کنید یعنی هر موضوعی را که می خواهید مطالعه کنید، آن را به قسمت های کوچکتر تقسیم کرده و به تدریج در زمانهای مختلفی آن ها را مطالعه کنید.
4- هر وقت مصمم شدید مطالعه کنید یا کار دیگری انجام دهید، بکوشید بر عزم خود پا بر جا باشید تا آن کار را به اتمام برسانید .
5- زمان های مطالعه خود را با فعالیت های متنوع تقسیم نمائید تا این که بتوانید تمرکز حواس خود را برای مدت زمان طولانی تری حفظ کنید و مطالعه را در آن ساعت از روز انجام دهید که برای شما مناسب تر است.
استفاده از یک استراحت کوتاه در هر ساعت، انرژی لازم برای حفظ تمرکز حواس را برای مدت زمانی طولانی تر در اختیار فرد می گذارد.
6- هرکاری به جای خویش نیکوست پس برنامه مطالعاتی داشته باشید و برای هر کاری وقت به خصوص تعیین کنید.
7- با آگاهی ازفنون مطالعه و بکارگیری آن ها در هنگام مطالعه در خود ایجاد تمرکز کنید زیرا کاربرد فنونی که خواننده را در عمل مطالعه فعال می سازد، کلید اساسی ایجاد تمرکز است.
8- به جای این که بکوشید دنیای خارج را تغییر دهید، خود را تغییر دهید و لازم نیست که دیگران و یا رفتار آن ها را مطابق دلخواه خویش تغییر دهید.
9- چند برگ کاغذ روی میز مطالعه خود داشته باشید و مواردی از افکار منحرف کننده و مزاحم را یاداشت کنید و بعد از مطالعه نسبت به حل آن ها در حد امکان اقدام نمائید.
10- ممکن است حواس پرتی شما ناشی از گرسنگی و تشنگی شدید، بی خوابی ، خستگی، و یا علت یا علل درونی دیگری باشد، در چنین موقعیتی هرگز مطالعه نکنید.
11- هنگام مطالعه لباس راحتی به تن کنید، لباسی که نه بسیار زبر باشد نه بسیار نرم، نه بسیار گشاد باشد نه بسیار تنگ.
12- مطالعه در حالت هایی نظیر دراز کشیدن، به پشت خوابیدن، در حال راه رفتن تکیه زدن به دیوار و امثال این ها مفید نمی باشد. زیرا در چنین موقعیت هایی نمی توان تمرکز حواس خود را حفظ نمود، بنابراین هنگام مطالعه سعی شود خم شدن کمر عادت نشود و فاصله کتاب تا چشم سی سانتیمتر باشد.
13- محرک های محیطی از قبیل صدای رادیو، تلویزیون، تلفن و… که باعث حواس پرتی شما می شوند از موقعیت مطالعه خود حذف کنید.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی اخبار گروه های پزشکی